काठमाडौं — हिन्दू धर्मका शिव, काली, नरसिंहदेखि भैरव र शनिसम्मका शक्तिशाली देवताहरूलाई हाल पश्चिमी चलचित्र, कला र गेमिङ पप कल्चरमा ‘evil gods’ वा ‘dark villains’ को शैलीमा चित्रण गर्ने प्रवृत्ति तीव्र बनेको छ, जसले धार्मिक समुदायमा व्याख्यात्मक द्वन्द्व र सांस्कृतिक आक्रोश जन्माएको छ। यो बहस केवल प्रतिमाको व्याख्यामा सीमित छैन—यसले पूर्व–पश्चिम सांस्कृतिक सम्बन्ध, धार्मिक अभिव्यक्ति र ‘soft power’ को टकराव उजागर गरिरहेको छ।

---

🕉 🌋 ⚡ 🔥⚔🩸 🌑🌀 🕉 🌋 ⚡ 🔥⚔🩸 🌑🌀 🕉 🌋 ⚡ 🔥⚔🩸 🌑🌀 🕉 🌋 ⚡ 🔥⚔🩸 🌑🌀 🕉 🌋 ⚡ 🔥⚔🩸 🌑🌀 

---

महादेव शिव — सृष्टि र संहारका सर्वेसर्वा
शिवलाई ध्यानमग्न योगीका रूपमा पूजा गरिन्छ, तर ‘रुद्र’ रूपमा उनले ताण्डव नृत्य गरेर सृष्टिको अन्त्य गर्ने क्षमता राख्छन्। वीरभद्र अवतारमा उनले यज्ञ भङ्ग गरी शक्तिशाली राजाहरूलाई समेत पराजित गरेका थिए। आज पनि नेपाल–भारतमा शिवको कोप शान्त पार्न विशेष रुद्राभिषेक गरिन्छ। पाश्चात्य मिडियामा उनलाई ‘destroyer god’ भनेर भयावह पात्रजस्तो चित्रण हुँदा धार्मिक पण्डितहरूले “गहिरो सांस्कृतिक तोडमोड” भएको टिप्पणी गरेका छन्।

काली — समय, मृत्यु र मायाको विनाशिनी
रक्तरञ्जित, शिवमाथि उभिएकी, जिब्रो बाहिर झुण्ड्याएकी काली देवी अहंकार र माया भत्काउने सर्वोच्च नारीशक्ति हुन्। पुराण अनुसार उनको क्रोधलाई शान्त पार्न शिवले आफैं शरण लिएका थिए। पाश्चात्य चलचित्र र कला क्षेत्रमा कालीलाई ‘evil goddess’ जस्तो चित्रण हुँदा धर्मगुरुहरूले “देवीको गहिरो तात्त्विक अर्थलाई विकृत” गरिएको आरोप लगाएका छन्।

रुद्र — वायु, रोग र आँधीका अधिपति
रिगवेदमा उल्लेखित रुद्रलाई ‘howling god’ भनिएको छ। उनका तीर रोग, महामारी र आँधी ल्याउने मानिन्छ तर उनी उपचारक पनि हुन्। वैदिक ऋषिहरूले विशेष स्तोत्रद्वारा उनको कोप शान्त पार्थे। आज पनि तान्त्रिक साधनामा रुद्रलाई ‘raw cosmic power’ को रूपमा मानिन्छ, जसको भय र श्रद्धा दुबै गहिरो छ।

नरसिंह — न्यायको क्रुद्ध अवतार
विष्णुको नरसिंह अवतारले हिरण्यकश्यपुको अमरत्व तोड्दै दिन–रात, भुईँ–आकाश, मान्छे–जनावरका सीमा छल्दै न्याय स्थापना गरे। पुराणमा वर्णन छ, उनको क्रोध यति तीव्र थियो कि देवताहरू समेत डराए। यही क्रोधलाई आज पाश्चात्य गेमिङ र कला क्षेत्रमा ‘beast god’ को रूपमा देखाउँदा धार्मिक समुदाय असहज महसुस गर्छ।

दुर्गा — महिषासुरमर्दिनी, संयुक्त शक्तिको प्रतीक
सिंह चढेकी, अस्त्रधारी दुर्गा देवीले महिषासुर दैत्यलाई परास्त गरिन्। दशैंको नौ रात दुर्गाको पूजा हुन्छ। तर केही पप आर्ट र गेमिङ संस्कृतिमा दुर्गालाई ‘war goddess’ मात्र भनेर हिंसात्मक रूपले सीमित गर्दा विवाद उत्पन्न भएको छ।

भैरव — श्मशानका भयावह रक्षक
भैरवलाई पवित्र स्थलका अदृश्य प्रहरी मानिन्छ। काठमाडौं दरबारको कालभैरव मूर्तिसामु सरकारी अधिकारीहरूले आज पनि सत्य बोल्ने शपथ लिन्छन्। पश्चिममा भैरवलाई ‘demonic figure’ भनेर चित्रण गरिँदा धार्मिक संवेदनशीलता भङ्ग भएको आरोप लागेको छ।

चामुण्डा — रगत पिउँदै नाच्ने देवी
दुर्गाको निधीबाट उत्पन्न चामुण्डाले दैत्य चण्ड–मुण्डलाई वध गरी उनीहरूको रगत पिउँदै श्मशानमा नाचेको वर्णन पुराणमा पाइन्छ। नेपालका मन्दिरहरूमा उनको मूर्तिहरू श्मशान नजिक राखिन्छन्। यो स्वरूपलाई ‘horror goddess’ बनाएर बेचबिखन गर्दा हिन्दू समुदाय आक्रोशित भएको छ।

शनि — मौन न्यायाधीश, जीवन उल्ट्याउने शक्ति
शनि देवता हिंस्रक होइनन्, तर शनि दशाले जीवनमा दीर्घकालीन परीक्षा ल्याउने विश्वास गहिरो छ। नेपाल–भारतमा विवाह, व्यापार, राजनीति सबैमा शनि दशाको हिसाब हेर्ने परम्परा छ। पाश्चात्य समाजले उनलाई कहिलेकाहीँ ‘cursed planet’ भनेर बुझ्दा ज्योतिषविद्हरूले “अज्ञानतामा आधारित व्याख्या” भन्दै विरोध गरेका छन्।

धार्मिक विद्वान् डा. मीनप्रसाद उपाध्याय भन्छन्, “यी देवताहरूलाई पश्चिमी ‘evil’ को दृष्टिले हेर्नु गहिरो वैचारिक गल्ती हो। उनीहरू नकारात्मक होइनन्, ब्रह्माण्डीय सन्तुलनका कठोर रूप हुन्।” अर्कातर्फ, युवा पुस्ताले यी पात्रलाई ‘superheroes’ वा ‘dark gods’ को शैलीमा प्रस्तुत गर्न थालेपछि परम्परावादी समूहहरूले “धर्मको गम्भीरता कमजोर बनाइँदैछ” भनेर चेतावनी दिएका छन्।

नेपालका संस्कृति मन्त्रालयका एक वरिष्ठ अधिकारीले नाम नखुलाउने सर्तमा भने, “अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता र धार्मिक संवेदनशीलताको सन्तुलन अब अत्यन्त नाजुक बन्दै गएको छ।” विभिन्न राष्ट्रवादी समूहहरूले यस्ता चित्रणविरुद्ध कानुनी कारबाही माग गरेका छन् भने कलाकारहरूले “पौराणिक पात्रलाई नयाँ दृष्टिकोणले बुझाउनु नै आधुनिक संस्कृतिको धर्म” भन्दै प्रतिवाद गरेका छन्।

पश्चिमी पॉप कल्चरमा हिन्दू देवताहरूको गलत वा आंशिक चित्रण बढ्दै जाँदा, संवाद र व्याख्या गहिरिएन भने यो सांस्कृतिक द्वन्द्व भविष्यमा अझ तीव्र हुने संकेत देखिँदैछ।