नेपालीको दोस्रो ठूलो चाड तिहारको सुरुवात आज धनतेरस पर्वसँगै औपचारिक रूपमा भएको छ। कार्तिक कृष्ण त्रयोदशीका दिन मनाइने यो पर्वलाई धन त्रयोदशी वा भाण्ड त्रयोदशी पनि भनिन्छ, जसलाई समृद्धि, स्वास्थ्य र सौभाग्यसँग जोडिएको मानिन्छ। आजका दिन सुन, चाँदी, तामालगायत धातुका भाँडाकुँडा र गरगहना किन्ने धार्मिक परम्परा छ, जसले घरमा लक्ष्मीको स्थायी बास हुने विश्वास जनाउँछ।

सकुशल जीवन र आर्थिक सम्पन्नताको प्रतीकका रूपमा यो दिन विशेष पूजाआराधना गरी घरमा ल्याइएका नयाँ भाँडाकुँडालाई पूजिन्छ। वैदिक सनातन परम्पराअनुसार आज किनिएको भाँडाकुँडामा कार्तिक कृष्ण औँसीका दिन लक्ष्मीपूजा गर्दा देवी लक्ष्मी प्रसन्न भई स्थायी रूपमा घरमा बास गर्छिन् भन्ने जनविश्वास रहेको धर्मशास्त्रविद्हरू बताउँछन्।

हेटौँडा, विराटनगर, पोखरा, काठमाडौं लगायतका सहरहरूमा बिहानैदेखि भाँडाकुँडाको पसलमा भीड लागेको छ। व्यापारीहरूले तामा, पित्तल, चाँदी र स्टिलका भाँडाहरू आकर्षक रूपमा सजाएर प्रदर्शनमा राखेका छन्। केही उपभोक्ताले आजै बेलुकी धनतेरस पूजाको तयारी गरेका छन् भने केहीले औँसीका दिन लक्ष्मीपूजासँगै संयुक्त रूपमा पूजाआराधना गर्ने तयारी गरेका छन्।

आज साँझदेखि यमपञ्चकको पनि शुभारम्भ हुँदैछ। परिवारका सदस्यहरूको संख्याअनुसार घरको आँगनमा दीया बाल्ने परम्परा—‘यमदीपदान’—आजदेखि सुरु हुने नेपाल पञ्चाङ्ग निर्णायक विकास समितिले जनाएको छ। धर्मशास्त्रविद् प्रा. तोयराज नेपालका अनुसार, “यमदीपदानले मृत्युपछिको यमदण्डबाट मुक्ति प्राप्त हुने विश्वास छ,” र यसले जीवनमा प्रकाश र शान्तिको प्रतीकात्मक सन्देश दिन्छ।

आजको दिनलाई धनका अधिपति कुबेरको जन्मजयन्तीका रूपमा पनि मनाइन्छ। कतिपय श्रद्धालुहरूले आजै कुबेर पूजाआराधना गर्छन् भने केहीले लक्ष्मीपूजाको दिन विशेष पूजाको विधि अपनाउने गर्छन्।

यमपञ्चक अर्थात् तिहार आजदेखि कार्तिक शुक्ल द्वितीयासम्म मनाइने छ। यस अवधिमा घर, पसल र कार्यालयहरू दीपावलीको झिलिमिली बत्तीले उज्यालो पारिने छन्। नेपाल पञ्चाङ्ग निर्णायक विकास समितिका अनुसार, काग तिहार र धनवन्तरी जयन्ती भने आइतबार एकैदिन पर्छ।

सामाजिक, धार्मिक र सांस्कृतिक रूपमा तिहार नेपाली जीवनको उज्यालो र साझा उत्सव हो। आजको धनतेरसले त्यो उज्यालो यात्रा सुरु गरेको छ—जहाँ धातु, दीप र श्रद्धासँगै परिवार, विश्वास र प्रकाशको सामूहिक अर्थ पुनः स्मरण गरिन्छ।