काठमाडौं  - हालको विश्व परिदृश्यमा कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआई) प्रविधि दिनप्रतिदिन उन्नत हुँदै गएको छ। एआईले विभिन्न क्षेत्रमा क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याइरहेको छ, जसका कारण विश्वका धेरै मुलुकहरू यसलाई आफ्नो विकास रणनीतिमा समेटिरहेका छन्। नेपाल पनि यसबाट अछुतो रहन सक्दैन। यसै सन्दर्भमा, प्रविधि व्यवसायी तथा एआई विज्ञ हरिराम रिमालले नेपाल आजसँगको विशेष कुराकानीमा एआईको महत्त्व, यसको प्रभाव, र सरकारको भूमिकाबारे चर्चा गरेका छन्।

एआईको भूमिका र प्रभाव

रिमालका अनुसार, एआईलाई सरल रूपमा परिभाषित गर्दा, यो मानव मस्तिष्कले गर्ने कामलाई धेरै छोटो समयमा सम्पन्न गर्ने प्रविधि हो। मानिसहरूले विश्लेषण, मनन, र निर्णय लिने प्रक्रियामा समय लगाउँछन्, तर एआईले ती कार्यहरू केही सेकेन्डमै सम्पन्न गर्न सक्छ। एआईको आगमनले विभिन्न समस्या समाधान गर्न मद्दत पुग्ने विश्वास व्यक्त गर्दै उनले भने, "एआईको स्थापना मानिसका समस्याहरू समाधान गर्नका लागि भएको हो। यसले मानिसलाई स्वतन्त्र बनाउने, श्रमको बोझ कम गर्ने, र जीवनलाई सहज बनाउने कार्य गर्छ।"

नेपालमा एआईको सम्भाव्यता र लाभ

नेपालमा एआईको उपयोग विभिन्न क्षेत्रहरूमा गर्न सकिने उनको धारणा छ। विशेष गरी उत्पादनशीलता वृद्धिका लागि यसको प्रभावकारी उपयोग हुनसक्ने उनले बताए। शिक्षा, स्वास्थ्य, कृषि, बैंकिङ, र निर्माण जस्ता क्षेत्रहरूमा एआईले क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याउन सक्छ। एआईको सहायताले कृषि क्षेत्रमा स्मार्ट प्रविधिहरू प्रयोग गरेर उत्पादन वृद्धि गर्न सकिन्छ, स्वास्थ्य क्षेत्रमा सटीक निदान र उपचार प्रक्रियालाई प्रविधिमैत्री बनाउन सकिन्छ, र वित्तीय क्षेत्रमा अधिक दक्षता ल्याउन सकिन्छ।

रिमालका अनुसार, जो राष्ट्रले एआईलाई सही तरिकाले अपनाउँछ, त्यो देश द्रुत गतिमा आर्थिक वृद्धितर्फ अघि बढ्छ। "एआईलाई सही रूपमा अपनाउने मुलुकहरूले आफ्नो अर्थतन्त्रलाई मजबुत बनाइरहेका छन्। नेपाल सरकारले पनि एआईलाई सही रूपमा व्यवस्थापन गर्न सकेमा यसले देशको विकासमा टेवा पुर्‍याउनेछ," उनले थपे।

सरकारको भूमिका र तयारी

नेपाल सरकारको एआईप्रतिको धारणा र नीतिहरू अहिले पनि अस्पष्ट देखिन्छन्। एआईको विकास र प्रयोगलाई कसरी व्यवस्थापन गर्ने भन्ने विषयमा सरकारले ठोस रणनीति नबनाएकोप्रति रिमालले ध्यानाकर्षण गराए। "नेपाल सरकारले एआईको प्रयोगलाई रोक्न त सक्दैन, तर यसको सही व्यवस्थापन कसरी गर्ने भन्नेमा विशेष ध्यान दिन आवश्यक छ," उनले भने।

उनले सरकारलाई एआईको सकारात्मक पक्षलाई प्रवर्द्धन गर्ने र नकारात्मक पक्षलाई न्यूनीकरण गर्ने नीति अवलम्बन गर्न सुझाव दिए। एआईको प्रयोगले बेरोजगारी बढ्न सक्ने चिन्ताका बाबजुद, उचित रणनीति बनाएर यसलाई उत्पादकत्व वृद्धिका लागि उपयोग गर्न सकिन्छ।

ग्लोबलाइजेसन र नेपाल

रिमालले ग्लोबलाइजेसनको सन्दर्भमा नेपाललाई एआई प्रविधिबाट अलग रहन नसक्ने बताए। "विश्वव्यापीकरणको युगमा नेपाल एक्लै अलग बस्न सक्दैन। नेपालले प्रविधिमा लगानी गर्नैपर्छ र एआईलाई स्वीकृत गर्दै अगाडि बढ्नुपर्छ," उनले जोड दिए।

नेपालमा प्रविधिको प्रयोग अझै प्रारम्भिक चरणमै छ, तर एआईको प्रभावकारी उपयोग गर्न सकेमा नेपालले आर्थिक वृद्धिमा छलाङ मार्न सक्छ। यद्यपि, यसको लागि नीति निर्माण, प्रविधि हस्तान्तरण, र दक्ष जनशक्ति विकास जस्ता विषयमा गम्भीर रूपमा काम गर्न आवश्यक छ।

नेपालमा एआईको प्रयोग आवश्यक मात्र होइन, अनिवार्य बन्दै गएको छ। प्रविधि विज्ञ हरिराम रिमालका अनुसार, एआईको सही व्यवस्थापन गर्न सके नेपालले आर्थिक वृद्धिमा ठूलो उपलब्धि हासिल गर्न सक्छ। सरकारले अब यसलाई प्राथमिकता दिनुपर्छ, नीति निर्माणमा गम्भीरतापूर्वक लाग्नुपर्छ, र प्रविधिलाई सिर्जनात्मक रूपमा उपयोग गर्ने बाटो खोज्नुपर्छ।

नेपालले यदि प्रविधिलाई उचित रूपमा प्रयोग गर्न सकेन भने, विश्व प्रविधि दौडमा पछि पर्ने खतरा रहन्छ। त्यसैले, एआईलाई नकारात्मक दृष्टिकोणले मात्र हेर्नु भन्दा, यसको अवसरलाई अधिकतम रूपमा उपयोग गर्ने रणनीति बनाउनु आवश्यक छ।