कश्मीरमा नेपाली मारिए! धर्म सोधेर २६ जनाको हत्या, किन भयो यस्तो क्रूर हमला?
कश्मीर नरसंहारमा नेपालीसहित २६ को मृत्यु! भारतद्वारा पाकिस्तानविरुद्ध कठोर कदम!
नयाँ दिल्ली/श्रीनगर – भारत प्रशासित कश्मीरको पहलगाम नजिकैको रमणीय बैसारण उपत्यकामा पर्यटकहरूलाई लक्षित गरी भएको एक नृशंस आतङ्कवादी हमलामा कम्तीमा २६ जनाको ज्यान गएको छ, जसमा एक नेपाली नागरिक पनि परेका छन्। यो क्रूर घटनाले क्षेत्रीय तनावलाई खतरनाक नयाँ मोडमा पुऱ्याएको छ। मङ्गलबार, अप्रिल २२ मा भएको यस हमलापछि भारतले तत्कालै कडा प्रतिक्रिया जनाउँदै पाकिस्तानसँगको महत्वपूर्ण सिन्धु जल सन्धि (Indus Waters Treaty) निलम्बन गरेको छ र कूटनीतिक सम्बन्धको स्तर उल्लेखनीय रूपमा घटाएको छ। भारतले हमलामा इस्लामावादको "सीमापार" संलग्नता रहेको आरोप लगाएको छ।
'मिनी स्वीट्जरल्यान्ड'मा रक्तपात
यो नरसंहार स्थानीय समय अनुसार दिउँसो करिब २:४५ बजे सुरम्य बैसारण फाँटमा भएको थियो, जसलाई यसको सुन्दर अल्पाइन दृश्यका कारण 'मिनी स्वीट्जरल्यान्ड' पनि भनिन्छ। पैदल वा घोडाबाट मात्र पुग्न सकिने यस स्थानमा प्रत्यक्षदर्शीहरूका अनुसार, कम्तीमा चार जना बन्दुकधारीहरू, जसमध्ये केहीले सैन्य पोशाक (क्यामोफ्लाज) लगाएका थिए, नजिकैको जङ्गलबाट निस्किएर स्वचालित हतियारहरू (एके-४७ र एम४ कार्बाइन जस्ता) ले दर्जनौं पर्यटकहरूमाथि नजिकबाट अन्धाधुन्ध गोली चलाएका थिए। केही बाँचेकाहरूले आक्रमणकारीहरूले पहिचान सोधेर विशेष गरी पुरुषहरूलाई निशाना बनाएको बताए।
यस हमलामा २६ जनाको मृत्यु भयो भने १७ भन्दा बढी घाइते भए। मृतकहरूमा कर्नाटक, उत्तर प्रदेश, महाराष्ट्र, केरला र आन्ध्र प्रदेश जस्ता विभिन्न भारतीय राज्यका २४ जना पर्यटक, एक स्थानीय कश्मीरी गाइड थिए। दुःखद रूपमा, नेपालको बुटवल घर भएका २६ वर्षीय सुदीप न्यौपाने, जो आफ्नो परिवारसँग छुट्टी मनाउन त्यहाँ पुगेका थिए, उनको पनि मृत्यु भयो भने उनकी आमा घाइते भएकी छन्। मारिने भारतीयहरूमा भारतीय वायुसेनाका एक कर्पोरल Tage Hailyang, स्टेट बैंक अफ इन्डियाका एक कर्मचारी र विभिन्न पेसाका व्यक्तिहरू थिए, जसले कश्मीरको पर्यटनमाथिको आकर्षण र हालको हिंसाले पारेको गहिरो चोटलाई दर्शाउँछ।
आक्रमणको जिम्मेवारी 'कश्मीर रेसिस्टेन्स' वा द रेसिस्टेन्स फ्रन्ट (TRF) नामक एक अल्प-ज्ञात समूहले सामाजिक सञ्जालमार्फत लिएको छ। भारतीय सुरक्षा एजेन्सीहरूले यो समूह पाकिस्तानस्थित प्रतिबन्धित सङ्गठनहरू लश्कर-ए-तैय्यबा (LeT) र हिज्बुल मुजाहिद्दीनको एउटा आवरण मात्र भएको दाबी गर्छन्। समूहले यस क्षेत्रमा ८५,००० भन्दा बढी 'बाहिरी' मानिसहरूको बसोबासको विरोधमा र जनसाङ्ख्यिक परिवर्तनलाई रोक्न यो हमला गरिएको दाबी गरेको छ।
भारतको कठोर प्रतिक्रिया: सन्धि निलम्बन, सम्बन्ध सीमित
भारतको प्रतिक्रिया तत्काल र कठोर रह्यो। प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले साउदी अरबको आफ्नो औपचारिक भ्रमण छोट्याएर नयाँ दिल्ली फर्किनासाथ मन्त्रिपरिषद्को सुरक्षा समिति (CCS) को बैठकको अध्यक्षता गरे। बैठकपछि भारतले पाकिस्तानविरुद्ध निम्न कठोर कदमहरूको घोषणा गर्यो:
- सिन्धु जल सन्धि निलम्बन: सन् १९६० को ऐतिहासिक सिन्धु जल सन्धि, जसले तीनवटा युद्ध झेलेको थियो, लाई अभूतपूर्व रूपमा निलम्बन गरिएको छ। यो निलम्बन "जबसम्म पाकिस्तानले सीमापार आतङ्कवादलाई विश्वसनीय र अपरिवर्तनीय रूपमा समर्थन गर्न छाड्दैन" तबसम्म कायम रहनेछ। यसले भारतलाई पाकिस्तानको कृषिका लागि महत्त्वपूर्ण पानीको बहाव रोक्न सक्ने सम्भावना दिन्छ।
- कूटनीतिक सम्बन्धको स्तर घटाउने: नयाँ दिल्लीस्थित पाकिस्तानी उच्चायोगका कार्यवाहक राजदूत (Charge d'affaires) साद अहमद वराइचलाई बोलाइयो। पाकिस्तानी उच्चायोगका रक्षा, सैन्य, नौसेना र हवाई सल्लाहकारहरूलाई 'अस्वीकार्य व्यक्ति' (persona non grata) घोषणा गरी एक हप्ताभित्र भारत छोड्न आदेश दिइएको छ। भारतले पनि पारस्परिकतामा इस्लामावादबाट आफ्ना सल्लाहकारहरू फिर्ता बोलाउनेछ र दुवै उच्चायोगमा कर्मचारीहरूको सङ्ख्या ५५ बाट घटाएर ३० मा सीमित गरिनेछ (१ मे, २०२५ सम्म)।
- सीमा नाका बन्द: प्रमुख स्थल सीमा नाका, अटारी-वाघा एकीकृत जाँच चौकी (ICP) तत्काल बन्द गरिएको छ।
- भिसा प्रतिबन्ध: पाकिस्तानी नागरिकहरूलाई सार्क भिसा छुट योजना (SAARC Visa Exemption Scheme) अन्तर्गत यात्रा गर्न प्रतिबन्ध लगाइएको छ। यस योजना अन्तर्गत जारी गरिएका पुराना भिसाहरू रद्द गरिएका छन् र हाल भारतमा रहेका त्यस्ता भिसावाहकहरूलाई ४८ घण्टाभित्र देश छोड्न भनिएको छ।
प्रधानमन्त्री मोदीले यस "जघन्य कार्य" को निन्दा गर्दै दोषीहरूलाई "न्यायको कठघरामा ल्याइने" वाचा गरे। रक्षामन्त्री राजनाथ सिंहले भारतले आक्रमणकारी र उनीहरूका "षड्यन्त्रकारीहरू" पत्ता लगाउने कुरामा जोड दिए, भने गृहमन्त्री अमित शाहले सुरक्षा समीक्षा गर्न श्रीनगर भ्रमण गर्दै "अपराधीहरूमाथि कडा कारबाही गरिने" बताए। सुरक्षा बलहरूले यस क्षेत्रमा व्यापक खोजी अभियान सुरु गरेका छन्।
पाकिस्तानद्वारा आरोप अस्वीकार, भारतमाथि प्रत्यारोप
पाकिस्तानको विदेश मन्त्रालयले समवेदना प्रकट गरे तापनि संलग्नताको भारतीय आरोपलाई ठाडै अस्वीकार गर्यो र आफूले कश्मीरीहरूको सङ्घर्षलाई केवल "नैतिक, राजनीतिक र कूटनीतिक समर्थन" मात्र प्रदान गरेको दोहोऱ्यायो। पाकिस्तानी रक्षामन्त्री ख्वाजा आसिफले भारतले वर्षौंदेखि सिन्धु जल सन्धिबाट बाहिरिने बहाना खोजिरहेको र यो हमलालाई "निहुँ" बनाएको आरोप लगाए। इस्लामावादले विस्तृत प्रतिक्रिया तयार गर्न आफ्नो राष्ट्रिय सुरक्षा समिति (NSC) को बैठक बोलाउने बताएको छ र सीमामा उच्च सतर्कता अपनाएको रिपोर्ट छ।
यो घटनाले आणविक शक्ति सम्पन्न दुई छिमेकीहरू बीचको गहिरो अविश्वासलाई उजागर गरेको छ। भारतले लामो समयदेखि पाकिस्तानमाथि कश्मीरमा आतङ्कवादलाई प्रायोजन र समर्थन गरेको आरोप लगाउँदै आएको छ – जसलाई इस्लामावादले निरन्तर अस्वीकार गर्छ। नयाँ दिल्लीका हालका कदमहरूले कूटनीतिक र जल सन्धि सम्बन्धी प्रतिबन्धहरूलाई पाकिस्तानको कथित सीमापार आतङ्कवादलाई नरोकेकोमा प्रत्यक्ष रूपमा जोडेको छ, जसले उसको अडानमा महत्त्वपूर्ण कठोरता देखाउँछ। केही विश्लेषकहरू यो हमला, जुन भारतमा उच्च-स्तरीय अन्तर्राष्ट्रिय भ्रमणहरू र कश्मीरमा सापेक्षिक शान्तिको समयमा भएको छ, पाकिस्तानको बढ्दो आर्थिक सङ्कट र एक्लोपनका बीच क्षेत्रलाई अस्थिर बनाउने र अन्तर्राष्ट्रिय संलग्नताका लागि दबाब दिने पाकिस्तान-सम्बन्धित तत्वहरूको हताश प्रयास हुन सक्ने ठान्छन्।
नेपाली नागरिकको मृत्युमा नेपालद्वारा दुःख व्यक्त, आतङ्कवादको भर्त्सना
नेपाली नागरिक सुदीप न्यौपानेको मृत्युले नेपाललाई स्तब्ध बनाएको छ। नेपालका शीर्ष नेताहरूले "बर्बर आतङ्कवादी हमला" को कडा शब्दमा निन्दा गरेका छन्। राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले निर्दोषहरूलाई निशाना बनाउने "अमानवीय" हिंसाको भर्त्सना गरे। प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले गहिरो समवेदना व्यक्त गर्दै भने, "नेपाल दृढतापूर्वक भारतको साथमा छ र सबै प्रकारका आतङ्कवादको कडा भर्त्सना गर्दछ।" परराष्ट्रमन्त्री आरजु राणा देउवाले दुःख व्यक्त गर्दै आतङ्कवादका सबै स्वरूपविरुद्ध नेपालको अटल अडान पुनः पुष्टि गरिन्। नेपाल सरकारले "दुःखको यस घडीमा भारत सरकार र जनताप्रति दृढ ऐक्यबद्धता" जनाएको छ र नयाँ दिल्लीस्थित नेपाली दूतावासले पीडित परिवारलाई आवश्यक सबै सहयोग उपलब्ध गराउन भारतीय अधिकारीहरूसँग सक्रिय रूपमा समन्वय गरिरहेको बताएको छ।
विश्वव्यापी आक्रोश
यस हमलाले व्यापक अन्तर्राष्ट्रिय आक्रोश उत्पन्न गरेको छ। अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प, बेलायती प्रधानमन्त्री कियर स्टार्मर, फ्रान्सेली राष्ट्रपति म्याक्रोन, रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिन, क्यानाडाका प्रधानमन्त्री मार्क कार्नी, इजरायली प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहु, इटालियन प्रधानमन्त्री जियोर्जिया मेलोनी, चिनियाँ अधिकारीहरू, र अष्ट्रेलिया, कतार, साउदी अरब तथा युरोपेली सङ्घका नेताहरूले हिंसाको निन्दा गरेका छन्। संयुक्त राष्ट्रका महासचिव एन्टोनियो गुटेरेसले पनि स्तब्धता व्यक्त गरे। अमेरिका, बेलायत, फ्रान्स र इजरायल लगायत धेरै राष्ट्रहरूले आतङ्कवादविरुद्धको लडाइँमा भारतप्रति स्पष्ट रूपमा ऐक्यबद्धता जनाएका छन्।
पहलगाम नरसंहार नागरिकहरूलाई लक्षित गर्ने एक डरलाग्दो घटना र कश्मीरको महत्त्वपूर्ण पर्यटन उद्योगमाथिको गम्भीर प्रहार हो। यसले पहिलेदेखि नै नाजुक रहेको भारत-पाकिस्तान सम्बन्धलाई अभूतपूर्व रूपमा सिन्धु जल सन्धि निलम्बन गरेर नयाँ न्यूनतम बिन्दुमा झारेको मात्र छैन, कश्मीर उपत्यकाको fragile शान्ति र पर्यटन प्रयासहरूमाथि पनि कालो छायाँ छाएको छ।
