पाकिस्तानी सेनाप्रमुखको कडा टिप्पणी र कश्मीर तनावले नेपालमा तरंग: दूतावास बन्द गर्न माग, विरोध प्रदर्शन
सामान्यतया चर्चाबाट टाढै रहने पाकिस्तानी सेना प्रमुख जेनरल असिम मुनिर, पछिल्ला केही सातादेखि पाकिस्तानभित्र मात्र नभई भारत र अन्य कूटनीतिक वृत्तमा समेत गम्भीर चर्चाको केन्द्र बनेका छन्। विशेषगरी, भारत-प्रशासित कश्मीरबारे उनले दिएका कडा टिप्पणीहरू र त्यसको केही दिनपछि पहलगाममा भएको घातक आतंकवादी हमलाले क्षेत्रीय तनाव बढाएको छ, जसको प्रत्यक्ष असर र प्रतिक्रिया नेपालमा समेत देखिएको छ। उक्त हमलामा एक नेपाली विद्यार्थीसहित २६ जनाको मृत्यु भएपछि नेपालमा पाकिस्तानविरुद्ध विरोध प्रदर्शन हुनुका साथै काठमाडौंस्थित पाकिस्तानी दूतावास बन्द गर्नुपर्नेसम्मका मागहरू उठेका छन्।
पृष्ठभूमि: जेनरल मुनिरको टिप्पणी र पहलगाम हमला
अप्रिल १७ मा इस्लामाबादमा आयोजित एक कार्यक्रममा जेनरल मुनिरले "हामी हिन्दूहरू भन्दा सबै तरिकाले फरक छौँ" भन्दै कश्मीरलाई पाकिस्तानको "गर्दनको नसा" को संज्ञा दिएका थिए। उनले "भारतले गरेको कब्जाविरुद्ध वीरतापूर्वक गरिँदै आएको सङ्घर्षमा पाकिस्तानले कश्मीरीहरूलाई कहिल्यै परित्याग नगर्ने" वचन समेत दिए। विश्लेषकहरूले यसलाई उत्तेजक टिप्पणी मानेका छन्।
यसको पाँच दिनपछि, अप्रिल २२ मा, भारत-प्रशासित कश्मीरको पहलगाममा पर्यटकहरूलाई लक्षित गरी संदिग्ध चरमपन्थीहरूले गोली चलाउँदा २६ जनाको मृत्यु भयो, जसमा सुदूरपश्चिमाञ्चल विश्वविद्यालयमा अध्ययनरत नेपाली विद्यार्थी सुदीपानी न्यौपाने पनि परिन्। भारतले आक्रमणमा पाकिस्तान समर्थित आतंकवादी समूहको हात रहेको आरोप लगायो, जसलाई पाकिस्तानले खण्डन गरेको छ। यद्यपि, जेनरल मुनिरको हमलापूर्वको टिप्पणी र घटनाको समय संयोगले भारतमा अविश्वास बढाएको छ र सम्भावित भारतीय सैन्य कारबाहीको त्रास बढेको छ।
जेनरल मुनिर: पृष्ठभूमि र बदलिँदो सैन्य नीति?
नोभेम्बर २०२२ मा सेना प्रमुख बनेका जेनरल मुनिर एक इस्लामिक विद्वान् तथा विद्यालयका प्रधानाध्यापकका छोरा हुन् र कुरान कण्ठस्थ गरेका 'हाफिज' पनि हुन्, जुन पाकिस्तानी सेनाका वरिष्ठ अधिकारीहरूमा विरलै पाइन्छ। उनी आफ्नो चार दशक लामो सैन्य करियरमा कश्मीर नजिकको उत्तरी सीमामा र गुप्तचर निकाय (आईएसआई) को प्रमुखका रूपमा काम गरिसकेका छन्।
उनको स्वभाव पूर्ववर्ती जेनरल कमर जावेद बाजवाभन्दा फरक मानिएको छ। बाजवाले भारतसँग 'मौन कूटनीति' अपनाएका थिए र सन् २०१९ को पुलवामा संकटका बेला तनाव चर्किन नदिन भारतीय पाइलट अभिनन्दन वर्धमानलाई फिर्ता गरेका थिए। तर, जेनरल मुनिर बढ्दो आतंकवाद, राजनीतिक अस्थिरता र आर्थिक संकटको सामना गरिरहेका छन् र उनले तत्काल कडा कदम चाल्नुपर्ने दबाब रहेको विश्लेषकहरू बताउँछन्। फेब्रुअरीमा उनले "कश्मीरका लागि १० वटा युद्ध गर्न पनि तयार रहेको" अभिव्यक्ति दिएका थिए, जसलाई उनको कडा नीतिको संकेत मानिएको छ। पाकिस्तानमा उनलाई पूर्व प्रधानमन्त्री इमरान खान (जो हाल जेलमा छन्) का समर्थकहरूमाथि अभूतपूर्व दमन गरेर सेनाको प्राधिकार पुनःस्थापना गर्न खोजेको रूपमा पनि हेरिन्छ।
नेपालमा प्रतिक्रिया: विरोध प्रदर्शन र दूतावास बन्दको माग
पहलगाम हमला र त्यसमा नेपाली नागरिकको मृत्युको विरोधमा राष्ट्रिय एकता अभियानले हालै बाराको सिमरादेखि वीरगञ्जसम्म विरोध ¥याली आयोजना गर्यो। सुरक्षाकर्मीको अवरोधका बाबजुद प्रदर्शनकारीहरू वीरगञ्जको घण्टाघरमा पुगेर 'पाकिस्तान आतंकवादको जन्मस्थल', 'इस्लामी आतंकवाद मुर्दाबाद' जस्ता नारा लगाउँदै सभामा परिणत भएका थिए। उनीहरूले मृतकहरूप्रति श्रद्धाञ्जली अर्पण गर्दै एक मिनेट मौनधारणसमेत गरे।
अभियानका अध्यक्ष विनय यादवले सोही क्रममा र पछि एक छुट्टै वक्तव्य जारी गर्दै नेपालस्थित पाकिस्तानी दूतावास तत्काल बन्द गर्न माग गरेका छन्। यादवले दूतावासले नेपालमा आतंकवाद प्रवर्द्धन, असामाजिक गतिविधिहरूलाई प्रश्रय दिने, हिन्दू धार्मिक गतिविधिमा बाधा पुर्याउने र नेपाल तथा भारत दुवैको सुरक्षामा खतरा उत्पन्न गरेको गम्भीर आरोप लगाएका छन्। उनले यी गतिविधिहरूप्रति नेपाल सरकार मौन रहेको भन्दै असन्तुष्टि व्यक्त गरे र रोहिंज्या शरणार्थी तथा अन्य "असामाजिक मुस्लिम" हरूको प्रवेशप्रति चिन्ता व्यक्त गर्दै सबै मुस्लिमहरूको नागरिकता छानबिन गर्न माग गरे। यादवले नेपालको मुस्लिम आयोगको समेत आलोचना गर्दै यसलाई धर्मनिरपेक्षताको सिद्धान्तविपरीत भएको बताए।
दूतावास गतिविधिबारे थप आरोप
यसैबीच, काठमाडौंको महाराजगञ्जस्थित पाकिस्तानी दूतावासले नियमित रूपमा उच्च-प्रोफाइल नेपाली राजनीतिज्ञ, कार्यकर्ता, प्राध्यापक, पत्रकारहरूलाई दूतावास परिसरमा आमन्त्रित गरी कार्यक्रमहरू गर्ने गरेको र ती कार्यक्रममा हिन्दू विरोधी तथा भारत विरोधी वृत्तचित्रहरू देखाइने गरेको आरोप सहितका छुट्टै रिपोर्टहरू पनि सार्वजनिक भएका छन्। यी रिपोर्टहरूले सहभागीहरूलाई पाकिस्तानी परिकार, मदिरा र केही प्रकारको पारिश्रमिक समेत दिइने दाबी गर्दै यसलाई दूतावासको प्रभाव विस्तार गर्ने प्रयासको रूपमा चित्रण गरेका छन्।
निष्कर्ष
जेनरल मुनिरको आक्रामक मानिएको अभिव्यक्ति, पहलगामको दुःखद घटना र त्यसमा नेपाली नागरिकको मृत्युले उत्पन्न गरेको क्षेत्रीय तनावको असर नेपालसम्म आइपुगेको छ। सडक प्रदर्शनदेखि दूतावास बन्द गर्नुपर्ने कडा मागसम्मले नेपाल-पाकिस्तान सम्बन्ध र नेपालको आन्तरिक सद्भावमा समेत यसले पार्न सक्ने प्रभावबारे प्रश्नहरू उब्जाएको छ। यी गम्भीर आरोप र मागहरूबारे हालसम्म पाकिस्तानी दूतावास वा नेपाल सरकारको परराष्ट्र मन्त्रालयबाट कुनै आधिकारिक प्रतिक्रिया आएको छैन। आगामी दिनमा यस संकटलाई कसरी सम्बोधन गरिन्छ भन्ने कुराले क्षेत्रीय सम्बन्ध र स्थिरतामा दूरगामी असर पार्ने देखिन्छ।
