आतंकका लागि अतिवादीहरूले इस्लामलाई कसरी बंग्याउँछन्: नेपाल-भारतले यो चेतावनी मनन् गर्नैपर्छ!
काठमाडौं/नयाँ दिल्ली – इस्लामको झुठो आवरण ओढेर फैलिएको कट्टरपन्थको खतरनाक प्रवृत्तिले विश्वव्यापी रूपमा गम्भीर खतरा उत्पन्न गरिरहेको छ, जसले हिंसा, अस्थिरता र भयको दुष्चक्र सिर्जना गरेको छ। अफ्रिकाको सहेल क्षेत्रका युद्धभूमिदेखि दक्षिण एसियामा सहजै पहुँचयोग्य अनलाइन च्याटरूमहरूसम्म, अतिवादी समूहहरूले मानिसहरूका असन्तुष्टिहरूलाई दुरुपयोग गर्दै र धार्मिक अवधारणाहरूलाई बंग्याउँदै संवेदनशील व्यक्तिहरूलाई आफ्नो घातक पासोमा पार्ने प्रयास गरिरहेका छन्। यो भ्रामक विचारधारा, यसका पछाडिका कारणहरू (चालक तत्वहरू), र यसका विनाशकारी प्रभावहरूलाई बुझ्नु अत्यन्त आवश्यक छ – विशेषगरी नेपाल र भारत जस्ता विविधतापूर्ण र अन्तरसम्बन्धित राष्ट्रहरूका लागि – ताकि सामुदायिक प्रतिरोधात्मक क्षमता निर्माण गर्न सकियोस् र अतिवादलाई स्पष्ट रूपमा अस्वीकार गर्न सकियोस्।
यो कुरा बुझ्नु अत्यावश्यक छ कि अनुसन्धानहरूले एउटा आधारभूत भिन्नतालाई जोड दिएका छन्: ISIS, अल-कायदा र बोको हराम जस्ता समूहहरूले प्रचार गर्ने हिंसात्मक, असहिष्णु सिद्धान्त र विश्वभरका १.८ अर्बभन्दा बढी (विश्वको लगभग ७५% मुस्लिम जनसंख्या) मानिसहरूले शान्तिपूर्वक अभ्यास गर्ने मूलधारको इस्लाम धर्मबीच ठूलो अन्तर छ। यी बहुसंख्यक शान्तिप्रिय मुसलमानहरू कुरान र सुन्ना (पैगम्बर मोहम्मदको शिक्षा र अभ्यास) मा आधारित शान्ति, सहिष्णुता र सहअस्तित्वको जीवन पद्धतिमा विश्वास राख्छन्।
विकृत विचारधारा: आस्थाको दुरुपयोग हिंसाका लागि
इस्लामको नाममा गरिने कट्टरपन्थ, जसलाई प्राज्ञिक स्रोतहरूले परिभाषित गरेका छन् र ISIS जस्ता समूहहरूमा देखिएको छ, त्यो एक अतिवादी विश्वासमा आधारित छ जसले अन्य सबै विचारधाराहरू (पूँजीवाद, लोकतन्त्र, समाजवाद आदि) असफल भइसकेको र धर्मनिरपेक्ष शासन अवैध भएको मान्दछ। यी समूहहरूले जानाजानी कुरान र हदीसका श्लोकहरूलाई सन्दर्भबाट चुँडेर वा अपूर्ण व्याख्या गरेर आफ्नो भयानक हिंसालाई जायज ठहराउने प्रयास गर्छन्।
उदाहरणका लागि, 'जिहाद' जस्तो पवित्र अवधारणालाई उनीहरूले अन्धाधुन्ध सशस्त्र संघर्षको आदेशको रूपमा प्रस्तुत गर्छन्, जबकि मूलधारको इस्लामिक न्यायशास्त्रले युद्धलाई कडा रूपमा नियन्त्रित गर्छ र गैर-लडाकूहरूको सुरक्षामा जोड दिन्छ। उनीहरू 'तकफिर' को सिद्धान्त प्रयोग गर्छन्, जस अन्तर्गत आफ्ना विचारसँग सहमत नहुने अन्य मुसलमानहरूलाई नै 'काफिर' (धर्मभ्रष्ट) घोषणा गरी उनीहरूको हत्यालाई समेत वैध ठान्छन् – यो अभ्यास परम्परागत इस्लामद्वारा पूर्ण रूपमा निन्दित छ। उनीहरूको विमर्श प्रायः विश्वव्यापी 'उम्मा' (मुस्लिम राष्ट्र) र कठोर 'शरिया' द्वारा लागू गरिएको 'खिलाफत' (इस्लामिक राज्य) को विकृत धारणाहरूमा केन्द्रित रहन्छ। यस क्रममा उनीहरू जटिल वास्तविकताहरू र मुस्लिम समुदायभित्रकै आन्तरिक द्वन्द्वहरूलाई बेवास्ता गर्दै, केवल पीडित भएको र पश्चिमा विरोधी जस्ता सरल कथाहरूमा ध्यान केन्द्रित गर्छन्, जसरी बीबीसी न्यूजको विश्लेषणमा उल्लेख गरिएको छ।
किन फस्छन् व्यक्तिहरू यस पासोमा? संवेदनशीलताको शोषण
कट्टरपन्थतर्फको यात्रा जटिल छ र यसले प्रायः वास्तविक गुनासोहरू र मनोवैज्ञानिक कमजोरीहरूको मिश्रणलाई शोषण गर्दछ। अनुसन्धानकर्ताहरूले तथाकथित 'पुश फ्याक्टर' (धकेल्ने तत्वहरू) औंल्याएका छन्, जस्तै: राजनीतिक दमन, आर्थिक अवसरको कमी, गरिबी, अन्यायको अनुभूति, र विदेशी हस्तक्षेप – यी यस्ता अवस्थाहरू हुन् जसले विश्वका विभिन्न भागहरू, सम्भवतः दक्षिण एसियाका कमजोर समुदायहरूमा समेत, आक्रोश र निराशा पैदा गर्न सक्छन्।
यी 'पुश फ्याक्टर'हरूलाई 'पुल फ्याक्टर' (आकर्षित गर्ने तत्वहरू) ले थप बल दिन्छन्: जस्तै, परिष्कृत अनलाइन प्रचार जसले युवाहरूलाई समूहको सदस्य भएको भावना, जीवनको उद्देश्य, वा गौरवको प्रतिज्ञा गर्दछ; कट्टरपन्थी साथीभाइ वा सामाजिक सञ्जालको प्रभाव; र अतिवादी नेताहरूको आकर्षक भाषण र व्यक्तित्व। अध्ययनहरूले देखाएका छन् कि कसरी एक्लोपनाको भावना वा सांस्कृतिक खतराको अनुभूतिले व्यक्तिहरूलाई यी विषाक्त विचारधाराहरूप्रति संवेदनशील बनाउन सक्छ, जसले जटिल समस्याहरूको सजिलो समाधानको भ्रम दिन्छ।
विनाशकारी मूल्य: युद्धभूमिभन्दा पर
यस कट्टरपन्थको प्रभाव विनाशकारी र बहुआयामिक छ। अतिवादी समूहहरूले सर्वसाधारण नागरिकहरूमाथि आतंक मच्चाउँछन् – प्रायः उनीहरूको विचारधारालाई अस्वीकार गर्ने साथी मुसलमानहरूलाई नै निशाना बनाउँछन् – सरकारहरूलाई अस्थिर बनाउँछन्, र द्वन्द्वको चक्रलाई बढावा दिन्छन्, जसरी मध्य पूर्व र अफ्रिकाको सहेल क्षेत्रमा दुःखद रूपमा देखिएको छ। तत्कालको हिंसाभन्दा पर, उनीहरूका कार्यहरूको विनाशकारी सामाजिक परिणामहरू छन्। उनीहरूले विश्वव्यापी रूपमा 'इस्लामोफोबिया' (इस्लामप्रतिको डर वा घृणा) लाई बढावा दिन्छन्, जसले गर्दा सम्पूर्ण समुदायहरूमाथि भेदभाव र शंका उत्पन्न हुन्छ। महत्वपूर्ण कुरा, धेरैजसो मुसलमानहरू आफैं पनि अतिवादप्रति गहिरो चिन्ता व्यक्त गर्छन्; प्यू रिसर्च सेन्टरले ८२% अमेरिकी मुसलमानहरू विश्वव्यापी अतिवादबारे चिन्तित रहेको देखाएको छ, जसले गर्दा एउटा सानो हिंसात्मक समूहले धर्मको छविमा पुऱ्याएको क्षति स्पष्ट हुन्छ।
प्रतिवाद: भित्रैबाट अतिवादविरुद्धको लडाइँ
यो जान्नु महत्वपूर्ण छ कि कट्टरपन्थविरुद्धको लडाइँ मूलधारका मुस्लिम समुदाय र संस्थाहरूभित्रैबाट सक्रिय रूपमा लडिँदैछ। अग्रणी इस्लामिक अधिकारीहरूले लगातार र सशक्त रूपमा आतंकवाद र अतिवादी व्याख्याहरूको निन्दा गरेका छन्। उदाहरणका लागि, इजिप्टको प्रतिष्ठित अल-अजहर विश्वविद्यालयका तत्कालीन ग्रान्ड इमाम शेख मुहम्मद सैयद अल-तान्तावीले ९/११ को हमलापछि निर्दोषहरूमाथिको आक्रमणलाई "मूर्खतापूर्ण, साहसी होइन" भनेका थिए। साउदी अरबको वरिष्ठ धार्मिक विद्वानहरूको परिषद्ले बम विष्फोट र रक्तपातलाई आपराधिक कार्य घोषणा गर्दै इस्लाम यस्ता कार्यका लागि जिम्मेवार नभएको फतवा जारी गरेको थियो। इस्लामिक सहयोग संगठन (OIC) ले बारम्बार आतंकवादलाई ईश्वरीय धर्महरूको विपरीत भनी निन्दा गरेको छ। यी धर्मशास्त्रीय प्रतिवादहरू, समुदायमा आधारित प्रतिरोधात्मक क्षमता निर्माणका कार्यक्रमहरू, र सरकारी स्तरका अतिवाद विरोधी रणनीतिहरू (CVE) अतिवादी प्रचारलाई निस्तेज पार्न र राजनीतिक अस्थिरता र आर्थिक कठिनाइ जस्ता मूल कारणहरूलाई सम्बोधन गर्न महत्वपूर्ण औजारहरू हुन्।
दक्षिण एसियाली सन्दर्भ: नेपाल र भारतका लागि सतर्कताको आह्वान
नेपाल र भारत, जसको साझा खुला सिमाना, विविध जनसंख्या, र जटिल सामाजिक-राजनीतिक परिदृश्य छ, उनीहरूका लागि कट्टरपन्थी प्रभावविरुद्ध सतर्कता सर्वोपरि छ। विश्वव्यापी रूपमा पहिचान गरिएका उही चालक तत्वहरू – आर्थिक कठिनाइ, राजनीतिक असन्तुष्टि, अनलाइन प्रचार – लाई यस क्षेत्रका कमजोर युवाहरूलाई लक्षित गर्न अतिवादी भर्तीकर्ताहरूले सम्भावित रूपमा दुरुपयोग गर्न सक्छन्। यद्यपि दुवै राष्ट्रका आ-आफ्नै सुरक्षा चुनौतीहरू छन्, तथापि सामाजिक सद्भावलाई बढावा दिने, अनलाइन दुष्प्रचारविरुद्ध आलोचनात्मक चेतना जगाउने, सामुदायिक प्रतिरोधात्मक क्षमतालाई सुदृढ गर्ने, र समावेशी शासन सुनिश्चित गर्ने जस्ता कार्यहरू आवश्यक निवारक उपायहरू हुन्। यसका लागि सरकार, नागरिक समाज, शिक्षक, परिवार र धार्मिक नेताहरू सबैको सामूहिक प्रयास आवश्यक छ, ताकि समुदायहरूलाई अतिवादी कथाहरूबाट जोगाउन सकियोस्, चाहे ती जुनसुकै स्रोतबाट आएका हुन्।
घृणालाई अस्वीकार गर्ने, मानवतालाई अँगाल्ने आह्वान
अतिवादीहरूले फैलाउने कथा घृणा, विभाजन र हिंसाको हो, जसले मूलधारको इस्लाममा पाइने शान्ति, करुणा र न्यायको मूल सिद्धान्तहरूलाई आधारभूत रूपमा धोका दिन्छ, जसको उदाहरण मानव जीवनको पवित्रतामा जोड दिने कुरानका आयतहरू (जस्तै: कुरान ५:३२) हुन्। कट्टरपन्थी विचारधाराको सिकार हुनुले केवल विनाश निम्त्याउँछ – व्यक्तिगत, सामुदायिक र सामाजिक। अगाडि बढ्ने बाटो भनेको शिक्षा, आलोचनात्मक चिन्तन, समानुभूति, र शान्ति तथा सहअस्तित्वको पक्षमा बोल्ने मध्यममार्गी आवाजहरूलाई बलियो बनाउनु हो। हामी सबैले सामूहिक रूपमा अतिवादको यो खतरनाक आकर्षणलाई अस्वीकार गर्नुपर्छ र यस्तो समाज निर्माण गर्न काम गर्नुपर्छ जहाँ गुनासोहरू शान्तिपूर्वक सम्बोधन हुन्छन्, अवसरहरू साझा हुन्छन्, र विविधतालाई शक्तिको रूपमा मनाइन्छ।
अभिस्वीकृति: यो कुरा सधैं सम्झनु र स्वीकार्नु अत्यावश्यक छ कि विश्वभरका अत्यधिक बहुसंख्यक मुसलमानहरू आफ्नो आस्थालाई शान्तिपूर्वक पालन गर्छन्, आ-आफ्नो समुदायमा सकारात्मक योगदान पुर्याउँछन् र हिंसा तथा अतिवादको निन्दा गर्छन्। इस्लामको विकृत व्याख्या अन्तर्गत काम गर्ने कट्टरपन्थी व्यक्ति र समूहहरूको कार्यले विविध र शान्तिप्रिय विश्वव्यापी मुस्लिम जनसंख्याको प्रतिनिधित्व गर्दैन।
सूचना
यस [लेख/सामग्री/विचार] का लेखक अज्ञात हुनुहुन्छ र आफ्नो पहिचान गोप्य राख्न चाहनुहुन्छ।
