२४ असार, काठमाडौं — रसुवाको गोसाइँकुण्ड गाउँपालिका–२ स्थित नेपाल–चीन सिमानामा अवस्थित लेन्देखोलामा सोमबार राति आएको एक्कासि बाढीले पुर्‍याएको विध्वंसपछि मुलुकभर चर्को चिन्ता र आक्रोश उत्पन्न भएको छ। अहिलेसम्म ६ जना चिनियाँ नागरिकसहित १८ जना सम्पर्कविहीन छन् भने ५० भन्दा बढीको सकुशल उद्धार गरिएको छ। मितेरीपुल पूर्ण रूपमा बगिसकेको छ, रसुवागढी जलविद्युत आयोजनाको ड्याम क्षतिग्रस्त छ, भन्सार यार्ड डुबानमा परेको छ र ७/८ वटा विद्युतीय गाडीहरू बगाइसकेका छन्।

बाढीको उत्पत्ति वर्षाका कारण नभई चीनतर्फको हिमताल विस्फोट वा लापरवाहीपूर्वक पानीको निकास भएको हुनसक्ने प्रारम्भिक आशंका विज्ञहरूले सार्वजनिक गरिरहेका छन्। जल तथा मौसम विज्ञान विभागले पुष्टि गरिसकेको छ कि भोटेकोशी जलाधार क्षेत्रमा पछिल्लो २४ घण्टामा वर्षा भएको देखिएको छैन। हाइड्रोलोजिस्ट विनोद पराजुलीका अनुसार चीनले समयमै नेपाललाई पूर्वसूचना दिन नसकेको नै यो दुर्घटनाको मुख्य कारण हो।

यसैबीच, प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले बाढीग्रस्त क्षेत्रमा स्वयम् पुगेर स्थलगत निरीक्षण गर्ने घोषणा गरेका छन्। उनले अत्यावश्यकबाहेकका सबै कार्यक्रमहरू स्थगित गर्दै सरकारलाई ‘हाई अलर्ट’ मा राख्न निर्देशन दिएका छन्। गृहमन्त्री रमेश लेखक र अर्थमन्त्री विष्णु पौडेल पनि छुट्टै हेलिकप्टरमार्फत घटनास्थलतर्फ प्रस्थान गरिरहेका छन्। उक्त भ्रमण टोलीमा तीनवटै सुरक्षा निकायका प्रमुखहरू—सेनापति अशोकराज सिग्देल, प्रहरी प्रमुख दीपक थापा र सशस्त्र प्रहरी प्रमुख राजु अर्याल पनि सहभागी हुँदैछन्।

नेपाल सेना, नेपाल प्रहरी र सशस्त्र प्रहरीको समन्वयमा हेलिकप्टरमार्फत रसुवागढी जलविद्युत आयोजनामा फसेका २३ जनाको उद्धार गरिएको छ भने टिमुरे क्षेत्रबाट पनि ९ जनाको सकुशल उद्धार गरिएको छ। यद्यपि उद्धारमा खटिएका ११ जना सुरक्षाकर्मीहरू आफैं बाढीमा फसेका छन्। तीव्र बाढी र लेदोसहितको बहावका कारण उद्धार कार्यमा थप चुनौतीहरू देखिएका छन्।

बाढीका कारण नेपाल–चीन व्यापार मार्ग पूर्ण रूपमा अवरुद्ध भएको छ। भन्सार यार्डमा रहेका १००–१५० गाडीमध्ये अधिकांश गाडी बगाइएको प्रमुख जिल्ला अधिकारी अर्जुन पौडेलले जानकारी दिएका छन्। चीनतर्फको मितेरी पुल २०७६ सालमा निर्माण सम्पन्न भएको थियो। चिनियाँ सहयोगमा जम्मा पाँच महिनामा निर्माण सम्पन्न भएको यो पुल ६ वर्षमै बगाउनु अत्यन्त लाजमर्दो र रणनीतिक कमजोरीको प्रतीकका रूपमा लिइएको छ।

बाढीको असर केवल रसुवासम्म सीमित छैन। त्रिशूली नदी हुँदै नुवाकोट, धादिङ, चितवनसम्म खतरा बढेको भन्दै ट्राफिक प्रहरी, जल आयोग र सुरक्षाकर्मीहरूले तटीय क्षेत्रका बासिन्दालाई सतर्क रहन आग्रह गरेका छन्। धादिङमा त्रिशूली नदीबाट दुईजनाको शव फेला परेको छ।

विपत्तिपछि कांग्रेस, माओवादी लगायतका प्रमुख दलहरूले सरकारलाई तत्काल उद्धार र राहतमा केन्द्रित हुन अपिल गरेका छन्। कांग्रेसका नेताहरूले स्थानीय संगठनहरूलाई राहतमा खटिन निर्देशन दिइसकेका छन्।

यो बाढीले केवल संरचना मात्र होइन, कूटनीतिक सम्बन्धमा पनि ठूलो प्रश्न उठाएको छ—के चीनजस्तो शक्तिशाली देशले सानो छिमेकीमाथि जलस्रोतको प्रयोगमार्फत दबाब सिर्जना गर्दैछ? र, के नेपाल सरकार अझै पनि मौन रहन्छ? आगामी दिनमा आउने उपग्रह तस्बिर र तथ्यांकहरूले सत्य उजागर गर्लान्, तर बाढीको प्रवाहजस्तै प्रश्नहरूको बहाव रोकिएको छैन।