विश्व नेताहरूले सहज मान्ने खुट्टा क्रस आसन, नेपालमा भने ठूलो कूटनीतिक हलचल
नेपाल–भारत सम्बन्धमा तस्बिरमै तुफानः खुट्टा क्रस गर्ने शैलीले बढायो विवाद
भारतीय विदेश सचिव विक्रम मिस्रीको हालै सम्पन्न नेपाल भ्रमणका क्रममा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीसँगको भेटवार्तामा खिचिएको एउटा तस्बिरले सामाजिक सञ्जालमा असामान्य तरंग ल्याएको छ। तस्बिरमा मिस्री एउटा खुट्टा अर्को खुट्टामाथि राखेर बसेको देखिन्छ, जसलाई कतिपयले कूटनीतिक शिष्टाचार उल्लङ्घनको रूपमा व्याख्या गरेका छन्। तर अन्तर्राष्ट्रिय कूटनीतिक अभ्यासलाई नजिकबाट हेर्नेहरूले यो मुद्रालाई सामान्य ठान्नु पर्ने तर्क गरेका छन्।
सामाजिक सञ्जालमा दर्जनौँ प्रतिक्रियामा मिस्रीको आसनलाई ‘उपेक्षापूर्ण’ र ‘नेपालप्रति असम्मानजनक’ भनिएको छ। केही टेलिभिजन च्यानलहरूले समेत यो विषयलाई समाचारको रूपमा प्रस्तुत गर्दै ‘विदेशी उच्चाधिकारीले शिष्टाचार नमान्ने प्रवृत्ति’ भन्दै आलोचना प्रसारण गरेका छन्। तर शिष्टाचारविद् र अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धका विज्ञहरूले यस्तो आसनलाई कूटनीतिक संवेदनशीलता विपरीत ठान्नु नहुने स्पष्ट गरेका छन्। उनीहरूको भनाइमा, “खुट्टा क्रस गरेर बस्ने शैलीलाई विश्वव्यापी रूपमा सहजता र आत्मविश्वासको संकेतका रूपमा बुझिन्छ, असम्मानको संकेतका रूपमा होइन।”
युरोप, अमेरिका र संयुक्त राष्ट्रसंघका उच्चस्तरीय बैठकहरूमा यसै प्रकारको आसनलाई सामान्य देखिन्छ। दक्षिण एशिया र मध्यपूर्वमा भने खुट्टाको तल सीधै अर्कोतर्फ देखाउनु अपमानजनक ठानिन्छ। मिस्रीले प्रधानमन्त्री ओलीतर्फ आफ्नो जुत्ताको तल नसोझ्याउने गरी अतिरिक्त सावधानी अपनाएको तस्बिरमै देखिन्छ। यसले उनले क्षेत्रीय सांस्कृतिक संवेदनशीलतालाई बेवास्ता नगरेको पुष्टि गर्छ।
नेपालका केही सञ्चारकर्मीले भने यस्ता तस्बिर सार्वजनिक हुँदा कूटनीतिक भेटघाटको मूल एजेन्डा भन्दा पनि ‘शारीरिक हाउभाउ’मा बढी बहस हुने प्रवृत्तिबारे चिन्ता व्यक्त गरेका छन्। परराष्ट्र मन्त्रालयका एक वरिष्ठ अधिकारीले नाम नखुलाउने शर्तमा भने, “कूटनीतिक सन्दर्भमा आसनभन्दा पनि वार्तामा भएका प्रतिवद्धता र सहमतिहरूलाई प्राथमिकता दिनुपर्छ। आसनलाई असम्मानजनक भन्ने व्याख्या अतिशयोक्तिपूर्ण हो।”
मिस्रीको नेपाल भ्रमणलाई भारतले आफ्नो ‘छिमेकी पहिलो नीति’ अन्तर्गत दुई देशबीचको सम्बन्ध मजबुत बनाउन गरिएको निरन्तर प्रयासको हिस्सा बताएको छ। तर यस भ्रमणमा हस्तान्तरण भएका सैन्य उपकरण, कनेक्टिभिटी र ऊर्जा सहकार्यका विषयहरू भन्दा बढी सार्वजनिक बहस एक तस्बिरमा अड्किनु, नेपालजस्तो संवेदनशील भू–राजनीतिक देशमा प्रतीकात्मक कुराले कति प्रभाव पार्छ भन्ने उदाहरण पनि बनेको छ।
यस प्रकरणले देखाएको छ—नेपाल–भारत सम्बन्ध जस्तो संवेदनशील क्षेत्रमा केवल नीतिगत मुद्दा मात्र होइन, शारीरिक हाउभाउजस्ता सूक्ष्म संकेतहरू पनि सार्वजनिक दृष्टिमा ठूलो राजनीतिक विमर्श बन्न सक्छन्। आगामी दिनमा कूटनीतिक संवादले विषयवस्तुको गहिराइमै ध्यान केन्द्रित गरोस् भन्ने अपेक्षा धेरैले गरेका छन्।
