GenZ आन्दोलन: लोकतन्त्रको आत्मसुधारको प्रक्रिया, बाह्य हस्तक्षेपको परिणाम होइन
- रबिन्द्र चतुर्बेदी
काठमाडौं । हालैको GenZ आन्दोलनले नेपालको राजनीति र लोकतन्त्रमा एउटा नयाँ अध्याय सुरु गरेको छ। कतिपय नेताहरूले यसलाई बाह्य हस्तक्षेप वा विदेशी षड्यन्त्रसँग जोड्ने प्रयास गरेका छन्, तर वास्तवमा यो आन्दोलन कुनै बाह्य शक्ति वा विदेशी प्रभावको परिणाम होइन। यो आन्दोलन नेपालको लोकतान्त्रिक संरचनाभित्रै जन्मिएको जनआक्रोश हो, जसले देखाउँछ कि जब नागरिकलाई लगातार बेवास्ता गरिन्छ, उनीहरूले आफैं उठेर सुधारको मार्ग रोज्छन्। लोकतन्त्रको वास्तविक शक्ति यही हो—जनताले सत्ता र दलहरूलाई पुनः सही बाटोमा फर्काउन सक्ने क्षमता राख्छन्।
विगत दशकहरूमा पुराना स्थापित दलहरूले जनतालाई सुन्ने क्षमता गुमाएका छन्। रोजगार सिर्जना गर्न असफल हुनु, शिक्षालाई गुणस्तरीय बनाउन नसक्नु, स्वास्थ्य प्रणालीलाई उपेक्षा गर्नु, र राष्ट्रिय स्रोतसाधनलाई पार्टीको स्वार्थमा प्रयोग गर्नु यी सबै कारणले जनता क्रमशः निराश हुँदै गए। विशेषगरी युवा पुस्ताले अवसरको अभाव, पारदर्शिताको कमी र पुरानै नेताहरूको सत्तामा एकाधिकार देख्दा असन्तोष बढ्दै गएको हो। यही असन्तोषले अन्ततः सडकमा उत्रिएर आफ्नो आवाज बुलन्द गर्ने अवस्थामा पुर्याएको छ। यसमा कुनै विदेशी शक्ति वा हस्तक्षेपले भूमिका खेलेको छैन; यो पूर्ण रूपमा नेपाली समाजभित्रको असन्तुष्टि र बेवास्ताबाट जन्मिएको आन्दोलन हो।
GenZ आन्दोलनले स्पष्ट सन्देश दिएको छ कि अब युवाले पुरानै शैलीको राजनीति स्वीकार गर्ने अवस्था छैन। उनीहरूको अपेक्षा ठोस र प्रत्यक्ष छ—रोजगारीका अवसर, राजनीतिक पारदर्शिता, र निर्णय प्रक्रियामा सक्रिय सहभागिता। उनीहरूले खाली नारा वा घोषणापत्रमा सीमित आश्वासनलाई नमान्ने स्पष्ट संकेत दिएका छन्। यो माग केवल वर्तमान सत्तापक्षप्रति मात्र होइन, सम्पूर्ण राजनीतिक संरचनाप्रति गरिएको चुनौती हो। विदेशी हस्तक्षेपको कुरा गरेर यसलाई कमजोर पार्न खोज्ने प्रयासले समस्या समाधान हुँदैन, बरु यसले दलहरूलाई आफ्ना वास्तविक गल्तीहरूबाट टाढा राख्ने मात्र काम गर्छ।
लोकतन्त्रको मूल स्वभाव नै आत्मसुधार हो। जब शासक वा पार्टीहरूले गलत बाटो लिन थाल्छन्, नागरिक आफैं उठेर प्रणालीलाई सच्याउँछन्। यही प्रक्रियाबाट लोकतन्त्र बलियो र दिगो हुन्छ। नेपालमा भएको GenZ आन्दोलन यसकै उदाहरण हो। यो कुनै बाह्य शक्ति वा गुप्त प्रभावले होइन, आफ्नै नागरिकको असन्तुष्टि र सुधारप्रतिको चाहनाले उत्पन्न भएको आन्दोलन हो। पुराना दलहरूले यसलाई चेतावनीका रूपमा लिनुपर्ने हो, तर उनीहरू अझै पनि दोष अरूमा थोपर्ने प्रवृत्तिबाट मुक्त हुन सकेका छैनन्।
आजको अवस्थामा सबैभन्दा जरुरी कुरा भनेको राजनीतिक दलहरूले यस आन्दोलनलाई बाह्य हस्तक्षेपको चश्माबाट नहेरी, आफ्नै गल्ती र बेवास्तालाई स्वीकार गर्नु हो। यदि उनीहरूले अझै पनि यसलाई विदेशी षड्यन्त्रको रूपमा चित्रण गर्न खोजे भने, फेरि उस्तै असफलता दोहोरिनु निश्चित छ। किनकि नागरिकको असन्तोषलाई दबाउने वा कमजोर पार्ने कुनै उपाय लोकतन्त्रमा दिगो हुँदैन। लोकतन्त्र अन्ततः जनताकै स्वामित्वमा हुन्छ, र जब जनता उठ्छन्, त्यहाँ कुनै बाह्य शक्ति होइन, उनीहरूको आफ्नै शक्ति निर्णायक बन्छ।
