घटस्थापना: ऐतिहासिक महत्त्व र नवरात्रको आरम्भ

नेपाली संस्कृतिमा घटस्थापना व्रतको विशेष धार्मिक महत्त्व छ, जुन नवरात्रको पहिलो दिन मनाइन्छ। यो दिनलाई विजयादशमीको शुभारम्भको प्रतीकका रूपमा लिइन्छ। नवरात्र, जुन देवी दुर्गाको उपासना गर्ने पर्व हो, यस दिनदेखि नवदुर्गा देवीको पूजा गरिन्छ। घटस्थापना भनेको दुर्गा देवीको शक्तिको आव्हान हो, जसले सम्पूर्ण नवरात्रको धार्मिक र सांस्कृतिक महत्वलाई उजागर गर्दछ।

घटस्थापनाको ऐतिहासिक पृष्ठभूमि

घटस्थापनाको इतिहास पुराण र धार्मिक ग्रन्थहरूमा आधारित छ। हिन्दू धर्मग्रन्थहरूमा देवी दुर्गाको महिषासुर नामक राक्षससँग नौ दिनसम्म भयंकर युद्ध भएको वर्णन पाइन्छ। देवीले दशौं दिनमा महिषासुरलाई पराजित गरेर संसारमा शान्ति स्थापना गरेकी थिइन्। यो ऐतिहासिक र धार्मिक घटनालाई प्रतीकात्मक रूपमा घटस्थापना र नवरात्रमा स्मरण गरिन्छ। घटस्थापनाको दिनमा देवी दुर्गाको कलश स्थापना गरेर नौ दिनसम्म पूजा गर्ने परम्परा छ।

घटस्थापनाको मुख्य अनुष्ठान भनेको कलश स्थापना गर्नु हो, जसमा पानी भरेर सप्तधान्य (सात प्रकारका अन्नहरू) राखिन्छ। यो कलशलाई देवी दुर्गाको शक्ति र उपस्थितिको प्रतीक मानिन्छ। धार्मिक आस्थामा विश्वास गर्नेहरूले यो दिनलाई विशेष महत्त्व दिन्छन्, किनभने यसले घरमा समृद्धि, शान्ति र सकारात्मक ऊर्जा ल्याउँछ भन्ने मान्यता छ। देवीको आव्हान गरेर नौ दिनसम्म निरन्तर पूजा गरिन्छ, जसले भक्तजनहरूमा आत्मबल, साहस, र भक्तिभावको विकास गराउँछ।

नवरात्रको सांस्कृतिक र सामाजिक महत्त्व

नवरात्र न केवल धार्मिक पर्व हो, यो सांस्कृतिक र सामाजिक पर्व पनि हो। घटस्थापनादेखि दशैंसम्मको अवधिमा देवीको विभिन्न रूपहरूको पूजा गरिन्छ। यो पर्वले आत्मशुद्धि र भक्तिभावको सन्देश दिन्छ। विशेषगरी नवरात्रमा विभिन्न धार्मिक अनुष्ठानहरू, हवन, भजन–कीर्तन गरिन्छ। यी क्रियाकलापहरूले भक्तहरूमा शुद्धता र भक्तिभावको भावना जागृत गराउँछ। घटस्थापनादेखि शुरु भएको यो पर्वले हाम्रो संस्कार, संस्कृति र परम्परालाई नजिक ल्याउने काम गर्दछ।

घटस्थापनाको धार्मिक अनुष्ठान र तथ्यहरू

घटस्थापना र नवरात्रका विशेष अनुष्ठानहरूले धार्मिकता र सांस्कृतिक पहिचानलाई जोड्छन्। यस समयमा नवदुर्गाको पूजा, पाथ पूजा, हवन, र भजन–कीर्तन जस्ता धार्मिक क्रियाकलाप गरिन्छन्। सप्तधान्यको रोपणले देवीको शक्तिको प्रतीक मानिन्छ। घटस्थापनाको दिनबाट शुरु भएको यो प्रक्रिया हामीलाई हाम्रो परम्परागत धार्मिक आस्थासँग जोड्दछ। देवी दुर्गाको उपासना गर्दा आत्मबल, साहस र धैर्यको वृद्धि हुने विश्वास छ।

यस समयमा, घटस्थापनाको कलशलाई शुद्धता, समृद्धि र सकारात्मक ऊर्जाको प्रतीक मानिन्छ। नवरात्रमा विशेष व्रत बस्नाले स्वास्थ्य, आध्यात्मिक उन्नति, र समाजप्रति सकारात्मक दृष्टिकोण ल्याउने विश्वास छ। नवरात्रले हामीलाई आत्मविश्लेषण गर्न र कर्तव्यबोध गराउँछ।

दशैं र नवरात्रको महत्व

दशैंको शुभारम्भ घटस्थापनाबाट हुन्छ। यो पर्वले हामीलाई हाम्रो सांस्कृतिक र धार्मिक जरा सम्झाउँछ। दशैंको समयमा घरघरमा जमरा राखिन्छ, जसलाई नौ दिनसम्म पूजा गरेर दशमीका दिन अग्रजहरूले आशिर्वादको रूपमा सानोहरूलाई दिन्छन्। जमराको रोपणले हामीलाई हाम्रो प्रकृति र संस्कृति नजिक ल्याउँछ।

यस वर्षको दशैं विशेष छ, किनभने कोभिड–१९ महामारीको समयमा सीमित जनसम्पर्कका कारण सबैले पहिलाको जस्तो उत्साहपूर्वक मनाउन पाएका थिएनन्। तर यस वर्ष दशैं थोरै सहज भएको छ, र सबैले नयाँ उत्साहका साथ मनाउन सक्छन्। जमरा रोपेर देवीको शक्तिलाई आव्हान गरिन्छ, जसले शान्ति, सुख र समृद्धिको कामना गरिन्छ।

यस घटस्थापनाको शुभ अवसरमा नवरात्रले तपाईको जीवनमा शुभता, सुख र समृद्धि ल्याओस्। घटस्थापनाको कलशले सकारात्मक ऊर्जा प्रदान गरून् र देवी दुर्गाको कृपाले सबैलाई सुरक्षित र सफल राखून्। Happy Navaratri and Dashain to all!

नवरात्रि