भारतीय पूर्वी तटतर्फ चक्रवात डाना अघि बढ्दै गर्दा, भारत सरकारले चक्रवातको प्रभावलाई न्यूनीकरण गर्न र प्रभावित क्षेत्रका बासिन्दाहरूको सुरक्षाका लागि अपनाएको तयारीलाई बुझ्नु महत्त्वपूर्ण छ।

भारतको राष्ट्रिय विपद व्यवस्थापन प्राधिकरण (NDMA) ले उच्च जोखिम भएका क्षेत्रका बासिन्दाहरूको १००% उद्धार योजना घोषणा गरेको छ। करिब ८०० चक्रवात आश्रयस्थलहरू र ५०० अस्थायी आश्रयस्थलहरू तयार पारिएका छन्। भारतीय तटरक्षकले आफ्नो जहाज र विमानलाई सम्भावित आपतकालीन प्रतिक्रियाका लागि तयारी अवस्थामा राखेको छ।

अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग र भारतको रणनीतिक विपद् प्रतिक्रिया

भारतको विपद व्यवस्थापन प्रयासले राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय मान्यताहरू प्राप्त गरेको छ। NDMA, राष्ट्रिय विपद् प्रतिक्रिया बल (NDRF), र अन्तर्राष्ट्रिय सहयोगहरू जस्ता प्रयासहरूले भारतलाई विपद व्यवस्थापनमा एक वैश्विक नेतृत्वका रूपमा स्थापित गरेको छ। चक्रवात ‘फानी’ र ‘बिपारजॉय’ जस्ता प्रकोपहरूमा न्यून हताहतीको नीति भारतको प्रभावकारी विपद् व्यवस्थापनको प्रमाण हो।

अक्टोबर २०२४ मा सम्पन्न २१औं आसियान-भारत सम्मेलनमा प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले प्रकोप प्रतिरोधात्मक क्षमता निर्माणका लागि ५ मिलियन अमेरिकी डलरको आसियान-भारत कोष घोषणा गर्नुभयो। यो पहलले भारतको NDMA र आसियान मानवीय सहायता केन्द्रबीचको सहयोगलाई बलियो बनाउन केन्द्रित छ।

नवीन विपद व्यवस्थापन विधिहरू

NDMA ले जलवायु प्रकोपबाट प्रभावित क्षेत्रहरूलाई सहयोग गर्न नयाँ ‘प्यारामेट्रिक इन्स्योरेन्स’ जस्ता विधिहरूलाई परीक्षण गरिरहेको छ। नागाल्यान्डले भारतमा पहिलो पटक भारी वर्षाको जोखिमका लागि आफ्नो सम्पूर्ण भूभागको बीमा गरेको छ।

यी सबै प्रयासहरूले विपद व्यवस्थापनमा भारतको अग्रसरतालाई पुष्टि गर्दै विश्वभर एक उदाहरण प्रस्तुत गरेको छ। NDRF को दक्षता र तत्परता र भारतको अन्तर्राष्ट्रिय सहयोगले कूटनीतिक लाभहरू पनि दिलाएको छ।