भारत आउनु अघि शेख हसिनाको बंगलादेशमा के-कस्ता नाटकीय घटनाहरू भए?
पछिल्लो दशकभन्दा बढी समयदेखि धेरैले शेख हसिनालाई 'आयरन लेडी' अर्थात् 'लौह महिला' भनेका थिए। धेरैले कल्पना पनि गरेका थिएनन् कि लगभग पन्ध्र वर्षसम्म सत्तामा मजबूतीसाथ टिकिरहेकी एक प्रधानमन्त्री यति चाँडै देश छोडेर जान सक्छिन्।
बंगलादेशको इतिहासमा यसअघि सत्ताबाट हटेपछि कसैलाई देश छोड्न बाध्य पारिएको थिएन। सोमबार 'लङ मार्च टू ढाका' अभियानको क्रममा शेख हसिना र उनकी बहिनी शेख रेखाना देश छोड्न बाध्य भए। यसअघि आइतबार रात र सोमबार बिहान थुप्रै नाटकीय घटनाक्रमहरू भए।
शेख हसिना हार मान्न तयार थिइनन्
शेख हसिनाको पतनपछि प्रदर्शनकारीहरूले प्रधानमन्त्री कार्यालय कब्जा गरे। आइतबार देशभर अवामी लिगका नेताहरू र प्रदर्शनकारीहरूबीच हिंसात्मक संघर्षमा लगभग सय जनाको मृत्यु भयो, जसमा थुप्रै प्रहरी अधिकारीहरू पनि समावेश थिए। प्रदर्शनकारीहरूको तीव्र विरोधका कारण अवामी लिगका नेताहरूलाई थुप्रै स्थानमा पछि हट्नुपर्यो।
त्यो दिन साँझ अवामी लिगका धेरै वरिष्ठ नेताहरू र सल्लाहकारहरूले शेख हसिनालाई अवस्था नियन्त्रणबाट बाहिर गएको बताए। तर शेख हसिना हार मान्न तयार थिइनन्। उनी बल प्रयोग गरेर स्थिति नियन्त्रणमा राख्न सकिन्छ भन्नेमा आशावादी थिइन्। तर सुरक्षा बलका शीर्ष अधिकारीहरूले अब यो अवस्था नियन्त्रण गर्न नसकिने जानकारी दिए।
त्यसपछि मात्रै हसिना आफ्नो पदबाट राजीनामा दिन मानसिक रूपमा तयार भइन्। शेख हसिनाका छोरा सजीब वाजिदले बीबीसीलाई बताए अनुसार, उनकी आमा आइतबारदेखि नै राजीनामा दिने बारे सोच्दै थिइन्।
अन्तिम समयसम्म हसिनाको योजना के थियो
सेनाका एक शीर्ष अधिकारीले नाम नछाप्ने शर्तमा बीबीसी बंगला बताएको थियो कि 'शेख हसिनाले आफ्नो राजीनामा कहिले हस्ताक्षर गरिन् र कहिले हेलिकोप्टरमा सवार भइन् भन्ने जानकारी केवल विशेष सुरक्षा बल, प्रेसिडेन्ट गार्ड रेजिमेन्ट र सेना मुख्यालयका शीर्ष अधिकारीहरूलाई मात्र थियो। यो सबै मामला निकै गोप्य राखिएको थियो।'
सेनाका स्रोतहरूले बीबीसीलाई बताए अनुसार हसिना सोमबार बिहान ११ बजे गणभवनबाट बाहिरिइन्। उनी त्यहाँबाट सेनाको हेलिकोप्टरमार्फत त्रिपुराको राजधानी अगरतला पुगिन्। त्यसपछि विशेष विमानबाट हसिना र शेख रेखाना दिल्ली पुगे।
शीर्ष अधिकारीहरूसँगको कुराकानीमा बीबीसी बंगला थाहा पायो कि शेख हसिना दुईवटा विकल्प खुला राख्न चाहन्थिन्। एकातिर उनी देश छोड्न तयार थिइन् भने अर्कोतिर बल प्रयोग गरेर अन्तिम क्षणसम्म सत्तामा टिकिरहन चाहन्थिन्। तर सेनाका शीर्ष अधिकारीहरू हिंसामा मर्ने र घाइतेहरूको संख्या नबढोस् भन्ने चाहन्थे।
आइतबार देशका विभिन्न भागमा सर्वसाधारण र प्रदर्शनकारीहरू सेनाका तल्लो स्तरका अधिकारीहरू र जवानहरूसँग मिलेर विरोध गरिरहेका थिए। त्यस परिस्थितिको समीक्षा गरेर सेनाका शीर्ष अधिकारीहरूले यो अवस्था सत्तारूढ पार्टीको नियन्त्रणबाट बाहिर गएको बुझे।
इंटरनेट किन बन्द गरियो
सोमबार बिहान गणभवन (शेख हसिनाको निवास) जाने सबै बाटाहरूमा पुलिस र सेनाका जवानहरूले घेराबन्दी गरेका थिए। सेनाका शीर्ष अधिकारीहरूका अनुसार, यो घेराबन्दी शेख हसिनालाई सुरक्षित रूपमा तेजगाउँ एयरपोर्टसम्म पुर्याउन गरिएको थियो।
बिहान करिब ९ बजे डेढ घण्टाका लागि देशभरको इन्टरनेट बन्द गरियो। सेनाका अधिकारीहरूले बताए अनुसार, शेख हसिनाको गतिविधिहरू सामाजिक सञ्जालमार्फत फैलिन नदिन इन्टरनेटमा प्रतिबन्ध लगाइएको थियो। शेख हसिनाले हेलिकोप्टरमा सवार भएपछि इन्टरनेट पुनः सुरु गरियो।
सेनाका र पुलिस प्रमुखहरूसँग बैठक
दैनिक प्रथम आलो अखबारले लेखेको छ कि सोमबार बिहान शेख हसिनाले गणभवनमा सेना र पुलिसका प्रमुखहरूसँग बैठक गरिन्। अखबारले लेखेको छ, “शेख हसिनाले सुरक्षा बलहरूले स्थिति नियन्त्रणमा लिन असफल भएकामा निराशा व्यक्त गरिन्। बैठकमा उनले आईजी (पुलिस)प्रति औंला उठाउँदै भने कि पुलिस राम्रो काम गरिरहेको छ। त्यसमा आईजी (पुलिस)ले स्थिति यति बिग्रिएको जानकारी दिए कि पुलिसले धेरै समयसम्म यति कडा रूप कायम राख्न सक्दैन।”
त्यतिबेला प्रदर्शनकारीहरूको भीड सडकमा जम्मा हुँदै गइरहेको थियो। सेनाका एक शीर्ष अधिकारीले बीबीसी बंगला भने, "बैठकमा शेख हसिनालाई बताइएको थियो कि भीडलाई धेरै समयसम्म रोक्न सम्भव छैन र चाँडै नै उनीहरू गणभवनतर्फ जान्छन्। त्यस्तो अवस्थामा शेख हसिनाको जीवन खतरा पर्न सक्छ।"
त्यो अधिकारीका अनुसार, शेख हसिनाले सोचेकी थिइन् कि बल प्रयोग गरेर 'लङ मार्च टू ढाका' लाई रोक्न सकियो भने उनले पदबाट राजीनामा दिँदैनन्। तर, त्यसमा असफल भएमा उनले देश छोड्ने तयारी पनि गरेकी थिइन्।
भारतसँग पहिल्यै कुरा भइसकेको थियो
अधिकारीहरूले बताए कि देशबाट पलायन गर्ने मुद्दामा भारतसँग पहिल्यै सम्पर्क भएको थियो। भारतले भनेको थियो कि शेख हसिना बंगलादेशको हेलिकोप्टरमार्फत अगरतला सम्म पुग्न सके उनीहरूलाई विशेष विमानबाट दिल्ली लगिनेछ। हसिनालाई बंगलादेश वायुसेनाको विमानबाट दिल्लीको नजिक हिंडन एयरपोर्टसम्म पुर्याइयो।
शेख हसिनाका छोरा सजीब वाजिदले बीबीसीलाई भने कि उनकी आमा देश छोड्न चाहँदैनथिन्। तर परिवारका सदस्यहरू उनको सुरक्षालाई लिएर चिन्तित थिए। त्यसैले परिवारका सदस्यहरूले उनलाई सुरक्षित स्थानमा जानका लागि दबाब दिएका थिए।
दैनिक प्रथम आलोले लेखेको छ कि सोमबार बिहान पुलिस र सेनाका प्रमुखहरूले शेख हसिनालाई राजीनामा दिन तयार पार्न उनकी बहिनी शेख रेखानासँग पनि छलफल गरे। अखबारले लेखेको छ, “शीर्ष अधिकारीहरूले अलग कोठामा शेख रेखानासँग छलफल गरे। उनीहरूलाई सम्पूर्ण स्थिति जानकारी दिएर शेख हसिनालाई पद छोड्न समझाउने अनुरोध गरियो।”
“त्यसपछि रेखानाले आफ्नो दिदी हसिनासँग छलफल गरिन्। तर, उनी (हसिना) सत्ता त्याग्न तयार थिइनन्। त्यस समयमा एक शीर्ष अधिकारीले अमेरिका मा रहेका हसिनाका छोरा सजीब वाजिदसँग पनि फोनमा कुरा गरे। त्यसपछि सजीबले आमासँग कुरा गरे। त्यसपछि मात्रै हसिना आफ्नो पदबाट राजीनामा दिन तयार भइन्।”
(यो सामाग्री बिबिसी बंगलाको सहयोगमा तयार गरिएको हो। )
