चीनले उत्तरपश्चिमको होतान र तिब्बतको राजधानी ल्हासा जोड्ने रेलमार्गलाई अघि बढाउँदै नयाँ कम्पनी दर्ता गरेको छ । करिब २,००० किलोमिटर लामो यो रेलमार्गका लागि ‘सिन्जियाङ–सिजाङ रेलवे कम्पनी’ नामक संस्थान स्थापना भएको हो, जसको सम्पूर्ण स्वामित्व चीनकै सरकारी चाइना स्टेट रेलवे ग्रुपसँग रहनेछ । कम्पनीको प्रारम्भिक पुँजी ९५ अर्ब युआन तोकिएको छ ।

परियोजनाले ल्हासा–शिगात्से विद्यमान लाइनलाई होतान–शिगात्से नयाँ रुटसँग जोड्नेछ । यसले चीनको उत्तरपश्चिम र दक्षिणपश्चिम क्षेत्रका दुर्गम भूभागलाई एकै संरचनामा बाँध्ने रणनीतिक लक्ष्य राखेको छ । यो रेलमार्ग कुनलुन, काराकोरम, कैलाश र हिमालय पर्वतशृङ्खलाका कठिन भूभाग हुँदै जानेछ, जसको अधिकांश भाग समुद्री सतहबाट चार हजार पाँच सय मिटरभन्दा माथि पर्नेछ ।

सिन्जियाङ–सिजाङ रेल तिब्बतलाई चीनका अन्य चार मुख्य दिशासँग जोड्ने योजनामध्ये एक हो । छिङहाइ–तिब्बत रेलमार्ग पहिले नै सञ्चालनमा छ । सिचुआन–तिब्बत र युन्नान–तिब्बत खण्डको निर्माण कार्य चलिरहेको छ । यो परियोजना सन् २००८ मा राष्ट्रिय रेल सञ्जाल योजनामा समावेश भए पनि २०२२ मा मात्र होतान–शिगात्से खण्डको सर्वेक्षण र डिजाइन टेन्डर गरिएको थियो ।

गत अप्रिलमा चीनको यातायात मन्त्रालयले यो वर्ष नै निर्माण सुरु हुन सक्ने संकेत गरेको थियो । यद्यपि, ठ्याक्कै मिति अझै सार्वजनिक गरिएको छैन । वित्तीय संरचना बहुवर्षीय हुने अनुमान गरिएको छ । तुलना गर्नका लागि, १,८०० किलोमिटर लामो सिचुआन–तिब्बत रेलमार्गमा करिब ३२० अर्ब युआन खर्च हुने आकलन गरिएको छ ।

तिब्बती उच्चभूमिमा तापक्रम –४० डिग्री सेल्सियससम्म झर्ने र अक्सिजनको मात्रा सामान्य भन्दा करिब आधा हुने भएकाले यो परियोजनामा इन्जिनियरिङ चुनौती अत्यधिक रहनेछ । हिमनदी, स्थायी हिमभूमि र हिमाली मौसमका जोखिमलाई पार गर्दै रेलमार्ग निर्माण गर्नु पर्नेछ ।

सामरिक हिसाबले यो रेलमार्गको केही अंश चीन–भारतबीचको वास्तविक नियन्त्रण रेखा नजिक पर्ने सम्भावना भएकाले यसलाई सुरक्षा दृष्टिले संवेदनशील मानिन्छ । योजनाको प्रगति र आगामी ठेक्का प्रक्रियाले न केवल चीनको भौगोलिक सम्पर्क सुदृढ गर्नेछ, तर क्षेत्रीय शक्ति सन्तुलनको बहसलाई पनि थप चर्काउने देखिन्छ ।