वैश्विक दक्षिण (Global South) मा शक्ति सन्तुलनबारे बहस चर्कँदै गएको छ। BRICS समूह विस्तारबारे विभिन्न मुलुकमा छलफल भइरहेको समयमा भारतले आफ्नो भूमिकालाई अझ स्पष्ट बनाएको छ। भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी र रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनबीच भएको उच्चस्तरीय कुराकानीमा दुवैले “काँधसँग काँध मिलाएर अघि बढ्ने” प्रतिवद्धता जनाएका छन्। यसलाई विश्लेषकहरूले भारत–रूस सम्बन्धमा नयाँ जोशको संकेतका रूपमा चित्रण गरेका छन्।

BRICS समूहमा नयाँ सदस्य थप्ने वा नथप्ने विषय अहिले अन्तर्राष्ट्रिय राजनीतिक एजेन्डाको केन्द्रमा छ। कतिपय मुलुकले यसलाई विश्वको शक्तिसन्तुलनलाई चीनतर्फ झुकाउने खतराको रूपमा चित्रण गरेका छन् भने भारतले “समानुपातिक र व्यावहारिक विस्तार” को पक्षधरता जनाएको छ। भारतको भनाइमा, BRICS केवल भू–राजनीतिक गठबन्धन होइन, यो Global South का मुलुकहरूको साझा आवाज बन्नुपर्ने हो।

यसैबीच, भारतले अफ्रिकी मुलुकहरूसँग सहकार्यलाई प्राथमिकता दिएको छ। अफ्रिकी बजारमा भारतले नयाँ लगानी तथा व्यापारिक कार्यक्रमहरू अघि सारेको छ, जसलाई “विश्वसनीय साझेदारी” को रूपमा स्वागत गरिएको छ। भारतले कृषि, प्राविधिक प्रशिक्षण, र स्वास्थ्य क्षेत्रमा अफ्रिकासँग सहकार्य बढाउने घोषणा गरेको छ। यसलाई चीनसँग प्रतिस्पर्धात्मक तर लोकतान्त्रिक साझेदारीको वैकल्पिक मोडेलका रूपमा हेर्ने गरिएको छ।

भारतको अन्तर्राष्ट्रिय भूमिकामा मानवीय सहायता पनि महत्वपूर्ण देखिएको छ। अफगानिस्तानमा गएको विनाशकारी भूकम्पपछि भारतले राहत सामग्री पठाएको छ, जसले भारतलाई “संकटमा विश्वसनीय सहयोगी” को रूपमा चित्रण गरेको छ। विगत केही वर्षयता भारतले प्राकृतिक प्रकोप, महामारी र युद्धग्रस्त क्षेत्रहरूमा राहत सामग्री र औषधि पठाउँदै आएको छ, जसलाई अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले उच्च मूल्याङ्कन गरेको छ।

विश्लेषकहरूको भनाइमा, भारत अहिले तीन मोर्चामा अगाडि बढिरहेको छ—रूससँग परम्परागत साझेदारीलाई पुनः जीवन्त बनाउँदै, अफ्रिकामा आफ्नो उपस्थितिलाई बढाउँदै, र BRICS जस्ता बहुपक्षीय संयन्त्रमार्फत Global South को आवाजलाई प्रभावकारी बनाउन खोज्दै। यसले भारतलाई केवल दक्षिण एशियामा मात्र होइन, एशिया–अफ्रिका–युरोप जोड्ने विश्वव्यापी शक्ति सन्तुलनमा पनि महत्त्वपूर्ण बनाइरहेको छ।