नेपालका प्रधानमन्त्री खड्गप्रसाद शर्मा ओली, जो यस वर्ष जुलाई १५ मा चौथो पटक प्रधानमन्त्री बनेका छन्, भारतको औपचारिक भ्रमणको निम्तोका लागि प्रतीक्षा गर्दै आएका छन्। परम्परागत रूपमा, नेपाली प्रधानमन्त्रीहरूले आफ्नो पहिलो विदेश भ्रमणका लागि भारतलाई प्राथमिकता दिने चलन छ। तर, ओलीका पटक-पटकका प्रयासहरूका बाबजुद, भारतले उनको भ्रमणको प्रस्तावप्रति चासो नदेखाएको र यसलाई ओलीका विगत र वर्तमान कार्यकालका धेरै कमजोरीहरूसँग जोडिएको ठानिएको छ।

चुकेको अवसर र असफल प्रयासहरू

ओलीले अगस्ट-सेप्टेम्बर महिनामा भारत भ्रमण गर्न चाहेका थिए। उनको कार्यालय र परराष्ट्र मन्त्रालयले भारतसँग सम्पर्क राखे पनि कुनै जवाफ पाएन। भारतबाट निम्तो प्राप्त गर्न असफल भएपछि उनले यसै महिना चीन भ्रमण गरे र न्यूयोर्कमा संयुक्त राष्ट्रसंघको महासभामा पनि भाग लिए।

न्यूयोर्कमा भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीसँग उनको भेटघाट छोटो फोटो-अपमा सीमित रह्यो। नेपालका परराष्ट्रमन्त्री आरजु राणा देउवा र पूर्वपरराष्ट्रमन्त्री प्रदीप ज्ञवालीले भारत भ्रमणको क्रममा ओलीका लागि निम्तो सुनिश्चित गर्ने प्रयास गरे पनि कुनै सफलता हात परेन।

यसका साथै, ओलीका उद्योग मन्त्री दामोदर भण्डारीले पनि भारतीय अधिकारीहरूसँग भेटघाट गर्दै दुई देशबीचको सम्बन्ध सुधार्न ओलीको चाहना व्यक्त गरेका थिए। तर भारतले अझै ओलीलाई स्वागत गर्न अनिच्छा देखाएको छ।

भारतको असहमति किन?

भारतको असहमतिका कारण ओलीको विगतका विवादित निर्णयहरूसँग जोडिएको छ। २०१८ देखि २०२१ सम्मको कार्यकालमा ओलीले लिम्पियाधुरा, कालापानी र लिपुलेक क्षेत्र नेपालमा पर्ने भन्दै नक्सा परिवर्तन गरे। यो कदम, भारतको दृष्टिमा, कोरोनाभाइरस संकट व्यवस्थापनमा ओलीका कमजोरीबाट ध्यान हटाउन गरिएको थियो।

यस घटनापछि भारतमा ओलीप्रति गहिरो अविश्वास विकसित भएको छ। भारतले ओलीलाई एक यस्तो नेता मान्छ, जसले भारत र चीनबीचको रणनीतिक फाइदा उठाउन प्रयास गर्ने गरेका छन्। ओलीले भ्रमणको शर्तमा लिम्पियाधुरा-कालापानी-लिपुलेक विवाद समाधान गर्ने प्रस्ताव राखेपछि भारत अझ असन्तुष्ट भएको छ।

चीनको प्रभाव

भारतको अनिच्छामा ओलीको चीनसँगको निकटता पनि एउटा महत्त्वपूर्ण कारण हो। ओली सरकारद्वारा पोखरा र गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको निर्माणका लागि चिनियाँ कम्पनीलाई ठेक्का दिइएको थियो, जुन भारतको चेतावनीको विपरीत थियो। भारतले यी विमानस्थलहरूका लागि आफ्नो हवाई मार्ग प्रयोग गर्न अस्वीकार गरेको छ।

अधूरो शर्तहरू र गहिरो अविश्वास

ओलीको कार्यालयले भारतलाई विवादित क्षेत्रको विषय नउठाउने विश्वास दिलाए पनि भारतले उनको वचनलाई पत्याएको छैन। हवाई मार्गको प्रयोगका लागि गरिएको अनुरोध पनि अस्वीकार गरिएको छ। भारतले स्पष्ट रूपमा भनेको छ कि यस्तो विवाद र चिनियाँ परियोजनासँग सम्बन्धित शर्तहरू कुनै हालतमा स्वीकार्य हुँदैन।

अगाडि के हुन्छ?

ओलीको भारत भ्रमणको प्रयास अहिलेसम्म असफल रहँदा, भारतले उनलाई अझै विश्वास गर्न सकेको छैन। ओलीका विगतका गतिविधि र वर्तमान मागहरूले भारतसँगको सम्बन्ध सुधार्ने उनको चाहनामा प्रश्न उठाएको छ।

यदि यी मुख्य मुद्दाहरूलाई सम्बोधन नगर्ने हो भने, ओलीको भारत भ्रमणको सपना अझै टाढा रहनेछ।