चे ग्वेभाराको जन्म सन् १९२८ जुन १४ मा अर्जेन्टिनाको मध्यम वर्गीय परिवारमा भएको थियो। उनको वास्तविक नाम अर्नेष्टो ग्वेभारा डे ला सेर्ना हो, र परिवारले उनलाई 'तेते' भनेर बोलाउँथ्यो। पछि, उनले आफ्नो नाम परिवर्तन गरी 'चे' राखे, जसको अर्थ अर्जेन्टिनी भाषामा 'हाम्रो' हुन्छ। चेले अर्जेन्टिनामै आफ्नो प्रारम्भिक शिक्षा लिएका थिए, र क्रान्तिको बारेमा पहिलो पाठ ग्वाटेमालाबाट सिकेर, मेक्सिको हुँदै क्युबा पुगेर त्यहाँको क्रान्ति सम्पन्न गरेका थिए।

प्रारम्भिक जीवन र शिक्षा

चे दुई वर्षको उमेरमै दमको दीर्घ रोगबाट प्रभावित भए। अल्टा ग्रेसियामा आफ्नो स्कुले शिक्षा पूरा गरेपछि, सन् १९४१ मा १३ वर्षको उमेरमा उनी डिन फ्युनस स्टेट कलेजमा भर्ना भए। चार वर्षको कलेज अध्ययनपछि, चेले ब्यूनस आयर्सको विश्वविद्यालयमा चिकित्सा शास्त्रको अध्ययन गरे, जुन उनले ६ वर्षको पाठ्यक्रमलाई मात्र ३ वर्षमै पूरा गरे। उनका परिवारले उनलाई इन्जिनियर बनाउन चाहन्थे, तर हजूरआमाको क्यान्सरबाट मृत्यु र आफ्नै दमको रोगका कारण उनले चिकित्सक बन्ने निर्णय गरे।

क्रान्तिकारी बन्ने प्रेरणा

चिकित्सा शास्त्रको अध्ययनका क्रममा चेले ल्याटिन अमेरिकाको विभिन्न स्थानहरूको भ्रमण गरे। यस क्रममा उनले त्यहाँको व्याप्त गरीबी र आर्थिक विषमतालाई नजिकबाट देखे, जसले उनलाई क्रान्तिकारी बन्न प्रेरित गर्यो। उनलाई पूँजीवाद, नवउपनिवेशवाद, र साम्राज्यवाद नै यी समस्याहरूको मूल कारण हो भन्ने बोध भयो, र यसबाट छुटकारा पाउने एकमात्र उपाय क्रान्ति हो भन्ने धारणा बने। यही कारणले सन् १९५३ मा चेले आफ्नो चिकित्सा पेशा छाडेर बोलिभिया गए।

बोलिभिया, ग्वाटेमाला, र क्युबाको क्रान्तिमा सहभागिता

बोलिभियामा त्यतिबेला पूँजीवादी सुधारवादी सरकारले टिन खानीको राष्ट्रियकरण र जमिनको वितरणजस्ता सुधार कार्यहरू गरिरहेको थियो। तर, सुधारवादी सरकारको बाटोबाट असन्तुष्ट चेले पेरुको आदिवासी क्षेत्र हुँदै ग्वाटेमालाको यात्रा गरे। ग्वाटेमालाबाट मेक्सिको पुगेपछि, चे फिडेल क्याष्ट्रोसँग भेटे र क्युबाको मुक्ति आन्दोलनमा संलग्न भए। क्युबाको क्रान्ति सफल भएपछि, चे क्युबाको नेसनल बैंकको गर्भनर र त्यसपछि भूमिसुधार मन्त्री बने। यद्यपि, उनको सम्पत्तिको नाममा एकसरो धागो पनि थिएन, र सधैं खाकी ड्रेसमै रहन रुचाउने चेले क्युबाको समाजवादको लागि अन्तर्राष्ट्रिय समर्थन जुटाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेले।

अन्तिम संघर्ष र मृत्यु

सन् १९६५ मा मन्त्री पद त्यागेर चे अफ्रिकाको कंगो हुँदै बोलिभिया पुगे, जहाँ उनले जनताको मुक्तिका लागि संघर्ष गरे। तर, अन्ततः उनी पक्राउ परे, र सन् १९६७ अक्टोबर ९ मा बोलिभियाको एक जंगलमा उनको हत्या गरियो। हत्यापछि उनको शवलाई गुमनाम बनाइएको थियो। तर, वर्षौंपछि, हत्यामा संलग्न बोलिभियाली सैनिक जनरल मारियो भर्गासले चेको शवको स्थानका बारेमा खुलासा गरेपछि, हत्याको ४७ वर्षपछि बल्ल चेको शव सार्वजनिक गरिएको थियो।

केही तथ्यहरू

• चेले गुरिल्ला युद्धको नियमहरू प्रतिपादित गरेका थिए, जुन आज पनि प्रकाशित छन्।
• चेको ९ महिने ल्याटिन अमेरिकी यात्रासँग सम्बन्धित "मोटरसाइकल डायरी" नामक चलचित्र पनि बनेको छ।
• क्युबाको सान्ता क्लारा शहरको बीचमा चेले बन्दूक उठाएको २३ टन तौलको भव्य शालिक छ, जसको निर्माण सन् १९९७ अक्टोबर १७ मा भएको थियो।
• चे ग्वेभाराको हत्या भएको दिन, अक्टोबर ९, लाई क्युबामा 'हिरोइक गुरिल्ला डे' को नाममा चे स्मृति दिवसका रूपमा मनाइन्छ।

चे ग्वेभाराको जीवनले एउटा साधारण व्यक्ति कसरी विश्वव्यापी क्रान्तिकारी नायक बन्न सक्छ भन्ने देखाएको छ। उनको साहस, दृढता, र आदर्शहरू आज पनि संसारभरका संघर्षशील मानिसहरूका लागि प्रेरणाको स्रोत बनेका छन्।