नक्कली नोट, असली समाचार! अन्सारीले मिडियालाई कसरी बनाए ढाल?
नेपाली आपराधिक इतिहासको सबैभन्दा रहस्यमय र विवादास्पद पात्रमध्ये एक मानिने युनुस अन्सारी शनिबार फेरि पक्राउ परेका छन् — नख्खु कारागारबाट छ वर्षे सजाय पूरा गरी बाहिर निस्किएको केही क्षणमै। नेपाल प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्यूरो (CIB) ले उनलाई मनी लाउन्ड्रिङ अर्थात् अवैध सम्पत्ति शुद्धीकरणसम्बन्धी अनुसन्धानका लागि पक्राउ गरेको हो।
CIB का अनुसार, कारागार व्यवस्थापन विभागमा अन्सारीको रिहाइको पूर्वसन्ध्यामा अर्थात् मे २१ मा नै उनलाई अनुसन्धानका लागि उपस्थित गराउन आधिकारिक अनुरोध पठाइएको थियो। “हामीले शनिबार बेलुका नख्खु जेलबाट रिहा भएसँगै युनुस अन्सारीलाई मनी लाउन्ड्रिङ सम्बन्धी अनुसन्धानका लागि पक्राउ गरेका हौं। आइतबार अदालतले उनलाई पाँच दिनको न्यायिक हिरासतमा राख्न अनुमति दिएको छ,” वरिष्ठ प्रहरी उपरीक्षक होविन्द्र बोगटीले बताए।
पुरानो अनुहार, पुरानै खतरा
युनुस अन्सारीको आपराधिक इतिहास एक दशकभन्दा लामो छ। सन् २००९ डिसेम्बर २८ मा २५.४ लाख भारतीय रुपैयाँ बराबरको नक्कली नोटसहित पक्राउ पर्दा उनी नेसनल टेलिभिजनको अध्यक्षको रूपमा पनि चिनिएका थिए। त्यो बेला उनले दुईवटा पहिचान बोकेका थिए—एकातिर मिडिया व्यवसायी, अर्कोतिर कुख्यात अन्डरवर्ल्ड डन दाउद इब्राहीमसँग जोडिएको आशंकित अपराधी। यही द्वैध छविले अन्सारीको सार्वजनिक छविलाई परिभाषित गर्यो—जहाँ कानुनी वैधताको आवरणभित्र आपराधिक कारोबार गहिरिँदै गइरहेको थियो।
पछिल्ला वर्षहरूमा यो चक्र निरन्तर दोहोरियो—पक्राउ, रिहा, र फेरि गिरफ्तारी। २०१० मा फेरि ४.०९ लाख नक्कली नोटसहित पक्राउ परे। २०१३ मा जेलमुक्त भए, तर २०१४ मा फेरि ३.५ लाख नक्कली नोटसहित समातिए। तर सबैभन्दा ठूलो प्रकटीकरण २०१९ मा त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा भयो, जहाँ अन्सारीलाई ७६.७९ लाख नक्कली नोटसहित समातिएको थियो। यस घटनाले उनलाई नेपालका नक्कली नोट कारोबारको सबैभन्दा चर्चित नाम बनायो। त्यसपछिको अदालतको फैसला अनुसार उनीलाई छ वर्ष जेल सजाय, ६० हजार जरिवाना र १३०० रुपैयाँ क्षतिपूर्ति तिर्न आदेश दिइयो।
मिडिया, पैसा, र कृत्रिम प्रतिष्ठा
जेलभित्र रहँदा पनि अन्सारी नेपाली समाजको मिडिया र राजनीतिक संवादको हिस्सा बन्न सके। नेसनल टेलिभिजनको अध्यक्ष हुनु संयोग मात्र थिएन। विभिन्न अनुसन्धान स्रोत र पत्रकारिता क्षेत्रका भित्री चर्चाहरूले जनाउँछन् कि अन्सारीले आफ्नो छवि सुधरिएको देखाउन मिडिया क्षेत्रमा अवैध रकम लगानी गरेका थिए। केही वरिष्ठ पत्रकार तथा सम्पादकहरू, जानाजान या अनजानेमा, उनलाई ‘गलत बुझिएको व्यवसायी’को रूपमा प्रस्तुत गर्न सहभागी बने।
यो रणनीतिक मिडिया प्रयोगले केवल आलोचना टार्न मात्र होइन, उनलाई 'सफ्ट पावर नेटवर्क' मा पहुँच दिलाउन पनि मद्दत गर्यो। स्रोतहरूका अनुसार, ध्यानपूर्वक गरिएको अन्तर्वार्ता, लेख र प्रसारणले एउटा यस्तो कथा रचियो जसले अपराध र उद्धारबीचको सिमाना नै धुमिल बनाइदियो।
अझ गहिरो जाल?
हालको CIB अनुसन्धान मनी लाउन्ड्रिङमा केन्द्रित भए पनि यसको दायरा अझ फैलन सक्ने सम्भावना बलियो छ। अन्सारीका अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध र दोहोरिंदो अपराध प्रवृत्तिलाई मध्यनजर गर्दै, वित्तीय र राजनीतिक तहमा अझ गहिरो साँठगाँठ रहेको आशंका उठ्न थालेको छ। अनुसन्धान निकायहरूले अझै यथेष्ट जानकारी सार्वजनिक गरेका छैनन्, तर मिडिया तथा वित्तीय क्षेत्रमा संलग्न अन्य व्यक्तिहरू पनि चाँडै अनुसन्धानको दायरामा पर्न सक्ने संकेत देखिन्छ।
हालका लागि, युनुस अन्सारी न्यायिक हिरासतमा छन्। तर उनको कथा केवल एउटा व्यक्तिको आपराधिक इतिहास मात्र होइन, यो त्यस्तो संरचनात्मक समस्या पनि हो जसले देखाउँछ कि कसरी अवैध धन, छविको आवरणमा लुकिँदै, संस्थागत ढाँचामा प्रवेश गर्छ र जनताको विश्वास गुमाउँछ।
अन्सारीको पछिल्लो अध्यायले कति गहिरो साँचो उजागर गर्नेछ—यो केवल समयले बताउनेछ। तर यसले मुलुकको वित्तीय अपराध विरुद्धको लडाइँमा कति संरचनात्मक कमजोरीहरू छन् भन्ने कुरालाई पनि सघन रूपमा सतहमा ल्याउनेछ।
युनुस अन्सारी
